Náttúrufræðingurinn - 2002, Blaðsíða 50

Náttúrufræðingurinn
Holtsóley t' blóma. Krónublöoin ertt hvít, oftast átta
talsins og myttda krans utaii um gula frjálinappana. I
miðju blómsins eru margar fjaðurhærðar frævur.
Laufblöðitt kallast rjúpttalauf. Þau eru skitmkettitd og
veturgræn. Ljósmynd Hörður Kristinsson.
Sturla Friðriksson
ÞjÓÐARBLÓMIÐ
Holtasóley Dryas octopetala
Ekki alls fyrir löngu voru landsmenn spurðir hvaða fjall þeim þætti fegurst og
virðulegast hér á landi og ætti að hljóta þann heiður að teljast öndvegisfjall
þjóðarinnar. Rifjaði það upp fyrir mér skrif mín um þjóðarblóm rétt fyrir þjóð-
hátíð okkar 1994, þegar við fögnuðum 50 ára lýðveldi. Stakk ég þá upp á því
að við Islendingar gerðum holtasóley að þjóðarblómi og skrifaði grein um það
í Lesbók Morgunblaðsins 21. maí sama ár. I framhaldi af þessu var holtasóley
gerð að tákni þjóðhátíðarinnar og teiknaði Ágústa Pétursdóttir Snæland ágætt
merki fyrir hátíðamefndina. Síðan hef ég nokkmm sinnum imprað á því við
ýmsa ráðamenn að einhverjum fastmælum verði bundið að Island eigi sér
kjörblóm. Eðlilega verður þjóðin að samsinna þessu vali. Ég læt hér aftur á
prent þessar hugleiðingar mínar til að rifja málið upp á nýjan leik og fá um-
fjöllun um þessa hugmynd.
Er til þjóðarblóm íslendinga? Ég
var fyrir allmörgum árum
spurður að því hvort hér á
landi væri til einkennisplanta, sem
væri viðurkennd af almenningi sem
tákn fyrir plönturíki landsins og
annað lífríki þess. Ég varð að játa að
svo væri ekki. Þeir sem spurðu vom
að safna upplýsingum um einkenn-
isplöntur ýmissa þjóða sem hafa
blóm í skjaldarmerki sínu eða nota
plöntur og plöntuhluta sem þjóðar-
tákn. Á svipaðan hátt em sérstök
dýr einnig valin sem þjóðareinkenni
og hefur fálkinn skipað þann sess
hér á meðal okkar.
Nefna má nokkur dæmi um teg-
undir plantna sem einstaka þjóðir
hafa tileinkað sér í þessu skyni og
þær hampa sem merki fyrir sitt land.
I sumum tilvikum em þessar plöntur
jafnvel lögleiddar sem þjóðartákn.
Má þar í flokki einna frægastar telja
frönsku liljuna, fleur-de-Iis, og kana-
díska hlyninn Acer eða mösurinn, en
blað hans, the Maple Leaf, nota
Kanadamenn í rauðum lit í þjóðfána
sinn. Alpafífillinn „Edelweiss", Le-
ontopodium alpinum, þykir mönnum
vera tákn Alpanna og hreinleika
fjallaloftsins þar. Nota Austurríkis-
menn og einnig Svisslendingar alpa-
fífilinn sem þjóðarplöntu. Þá hafa
Skotar átt sér sinn þistil, Cirsium, frá
fornu fari í skjaldarmerki og ein
virðulegasta orða Skota er þistilorð-
an, sem aðeins er veitt fáum útvöld-
um. írar eiga sér „Shamrock" að
þjóðartákni, sem er súrsmæra, Oxalis
acetosella, en sumir álíta það vera
músasmára, Trifolium dubium. Eng-
lendingar hafa valið sér að merki
rauða Tudor-rós, sem lengi hefur
verið konunglegt tákn hjá þeim. Ná-
grannar okkar á Norðurlöndum
virðast sumir eiga sér þjóðarblóm.
Þannig halda Finnar mikið upp á
sína dalalilju, Convallaria majalis, og
talið er að beitilyng, Calluna vulgaris,
sé eftirlæti Norðmanna. Svíar hófu til
virðingar lágvaxna skógarbotna-
plöntu sem við köllum lotklukku,
50 Náttúrufræðingurinn 71 (1-2), bls. 50-51, 2002