Náttúrufræðingurinn - 2002, Blaðsíða 56

Náttúrufræðingurinn
3. tafla/Tab. 3. DauðsföII sjófugla eftir gerðum veiðarfæra; byggt áendurheimtum merktra
fugla á árunum 1932-1994. Fjölai endurheimtna er 603. - Seabird mortality according
to type of fishing gear, based on recoveries ofringed birds during the years 1932-1994.
N = 603.
Laxanet/Salmon net 11
Laxaleiðari/Salmon trap leader 3
Silunganet/Trout net 1
Þorskanet/Cod net 8
Rauðsprettunet/Flounder net 4
Óskilgreint hrognkelsanet/Unspecified Lumpsucker net 2
Rauðmaganet/Male Lumpsucker net 3
Grásleppunet/Female Lumpsucker net 509
Óskilgreint fiskinet/Unspecified fishing net 16
Troll/Troll 1
Skelplógur/Scallop plough 1
Öngull/Fishing hook 1
Lína/Long line 18
Fiskinet á landi/Fishing gear on land 9
Óskilgreint veiðarfæri/Unspecified fishing gear 16
inga. Vegna hlutdrægni gagnanna er
óráðlegt að draga af þeim of miklar
ályktanir.
Ein tegund til viðbótar sem hvorki
kemur fram í merkingagögnum né
fuglasafninu en vitað er að lent hafi í
veiðarfærum er haftyrðill Alle alle.
Af fyrirliggjandi gögnum má sjá að
alls 20 fuglategundir hafa fundist í
veiðarfærum hér við land.
ÁHRIF VEIÐARFÆRA Á
FUGLASTOFNA
Fuglar, eins og aðrar lífverur, drep-
ast á margvíslegan hátt. Eftir því
sem áhrif manna á stofnana eru
meiri og fjölbreyttari eykst hættan
á því að þeir verði fyrir skakkaföll-
um.
Frá og með árinu 1995 var byrjað
að skrá upplýsingar úr fuglaveiði í
veiðiskýrslum sem veiðistjórnar-
svið Umhverfrsstofnunar (áður Veiði-
stjóraembættið) safnar ár hvert (sjá
vefsíðu www.veidistjori.is). Veiði-
skýrslurnar hafa nú þegar gefið
mikilsverðar upplýsingar um fjöld-
a veiddra fugla og stutt grein hefur
verið tekin saman um hugsanleg
áhrif veiða á íslenska sjófuglastofna
(Ævar Petersen, í prentun). Mikil-
vægt er að áhrif sjófugladauða í
veiðarfærum á viðkomandi fugla-
stofna verði metin. Forsenda þess
er að safnað verði mun betri gögn-
um um hve mikið drepst af fuglum
ár hvert, af hvaða tegundum, á
hvaða aldri fuglarnir eru, hvar við
landið þeir drepast, hver er upp-
runi þeirra o.s.frv.
Áhrif dauðsfalla í veiðarfærum á
viðkomandi fuglastofna fara ekki
endilega eftir fjölda fugla, þótt meiri
líkur séu á alvarlegri áhrifum eftir
því sem fleiri einstaklingar drepast.
Áhrifin fara einnig eftir stærð stofn-
anna og hvaða einstaklingar drep-
ast. Neikvæð áhrif á stofna eru al-
mennt ekki talin eins hættuleg ef
ungir, ókynþroska fuglar eiga í hlut
miðað við varpfugla, þótt slíkt þurfi
ekki að vera einhlítt. Uppruni fugl-
anna skiptir einnig máli, því ef fugl-
arnir koma víða að er minni hætta á
varanlegum áhrifum á einstaka
stofna. Ef fuglamir eru allir úr sama
varpi getur viðkomandi fuglabyggð
orðið fyrir skaða til frambúðar, jafn-
vel liðið undir lok ef dauðsföll em
umtalsverð. Fuglar sem lenda í
veiðarfæmm geta verið uppmnnir
annars staðar en á íslandi og því em
dauðsföll fugla í veiðarfæmm hér
við land ekkert einkamál Islend-
inga.
Fuglategundir lenda mismikið í
hinum ýmsu gerðum veiðarfæra.
Máli skiptir hvort veiðarfærin eru
notuð til strand- eða úthafsveiða,
hvernig þeim er komið fyrir í sjó,
hvar fuglarnir halda sig, hverskon-
ar aðferðir fuglar nota við fæðuöfl-
un o.s.frv. I 3. töflu er yfirlit yfir
veiðarfæri sem fuglar drápust í, en
þær upplýsingar eru dregnar úr
niðurstöðum fuglamerkinga.
í 3. töflu koma ekki fram öll
veiðarfæri sem fuglar finnast í. Til
dæmis hefur súla komið í síldarnót
(Vísir 25.4.1961). Grásleppunet eru
langhættulegustu veiðarfærin fyrir
sjófugla samkvæmt þessum gögn-
um. Samt er ekki allt sem sýnist,
því máli skiptir hvaða fuglategund-
ir hafa einkum verið merktar og
hvar, stærð stofnanna, á hve víð-
áttumiklu hafsvæði hefur verið
veitt, hvaðan tilkynningar hafa
borist um merkta fugla o.s.frv.
Einnig vantar upplýsingar um
veiðiálag eftir gerð veiðarfæra, haf-
svæðum og tíma árs.
Tölurnar í töflunni gefa einungis
ákveðnar vísbendingar. Laxanet
virðast valda talsverðum fugla-
dauða. Þegar grannt er skoðað
voru þau nær eingöngu dauða-
gildra fyrir dílaskarfa. Laxveiðar
sem stundaðar voru í árósum eru
nú aflagðar. Aftur á móti er fiskeldi
í kvíum ennþá stundað og talsvert
um að fuglar séu beinlínis skotnir
við þær, þ. á m. dílaskarfar og
máfar.
Sjófuglar drepast greinilega mik-
ið við línu- og þorskveiðar og senni-
lega eru dauðsföll vegna þessa van-
áætluð. Línuveiðar verða fuglum
talsvert að fjörtjóni, ekki síst fýlum
og skúmum Stercorarius skua, auk
þess sem slíkar veiðar virka óbeint á
suma fuglastofna. Sjómenn hafa
gjarnan byssu með sér til að drepa
eða hræða fugla sem flykkjast að
bátunum til að koma í veg fyrir að
þeir hirði beitu af önglum. Nauð-
synlegt er að skoða þátt línu- og
þorskaneta í dauðsföllum sjófugla
mun betur. Einnig er spurning
hvort loðnuveiðarnar taki ekki sinn
toll af fuglum þótt engin gögn séu
þar að lútandi.
SALA Á FISKMÖRKUÐUM
Frá því fiskmarkaðir voru settir á
fót hér á landi hafa þeir selt svart-
fugla sem sjómenn fá í net. Skoðun
á sölutölum markaðanna leiðir ým-
islegt áhugavert í ljós. Auk þess að
gefa upplýsingar um lágmarks-
fjölda svartfugla sem farast á þenn-
an hátt sýna þær ágætlega breyt-
ingar eftir árstíðum og hvar við
landið svartfuglar drepast aðallega
í veiðarfærum.
56