Náttúrufræðingurinn - 2002, Blaðsíða 53

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags

' A „«6»- •- - TlM
1 . mynd/Fig. 1. Svartfuglar sem drepist hafa í netum. - Auks drowned in fishing net. Ljósm./photo: DV-myndir. Sveinn Þormóðsson.
byggðar á fuglamerkingum segja
hins vegar harla lítið urn hve margir
fuglar drepast árlega í veiðarfærum.
Eina vísindalega fuglasafn lands-
ins er að finna á Náttúrufræðistofn-
un Islands. Skráð er á hvern hátt
fuglar sem þar lenda drepast, eins og
gert er með endurheimta merkta
fugla. Gerð veiðarfæra er skilgreind
eins nákvæmlega og hægt er. Gögn
þessi gefa vissar upplýsingar um
tegundir fugla sem lenda í veiðar-
færum, fjölda einstaklinga og hlut-
föll eftir tegundum. Gögnin eru hins
vegar talsvert háð því hvaða fugla-
tegundir hafa verið rannsakaðar.
Einnig er viss samsvörun rnilli fugla-
safnsins og fuglaendurheimtnanna
þar eð sumir merktir fuglar eru
varðveittir í fuglasafninu og eru þess
vegna skráðir í báðum gagnasöfn-
um.
Sala á fuglum sem drepast í veið-
arfærum er ólögleg samkvæmt lög-
um um vernd, friðun og veiðar á
villtum fuglum og spendýrum (lög
ur. 60/1994). Engu að síður hafa net-
dauðir svartfuglar verið seldir á fisk-
mörkuðum mörg undanfarin ár, eins
og dagleg yfirlit í Morgunblaðinu
vitna urn. Söluyfirlitin sýna vel á
hvaða árstíma svartfuglar drepast
helst í netum. Hitt er svo jafnljóst að
aðeins hluti netafugla fer urn fisk-
markaðina.
í mörg ár þurftu þeir sem fengu
leyfi til grásleppuveiða að fylla út
aflaskýrslur, þ. á m. urn allan auka-
afla. Skýrslurnar hafa aldrei verið
notaðar að ráði til að skoða að hvaða
marki fuglar drepast í grásleppunet-
um. Þær eru einnig mjög gallaðar að
því leyti að sjómenn fylltu skýrsl-
urnar misvel út, surnir af samvisku-
semi en aðrir virtust aldrei fá fugla
né annan aukaafla í net sín. Vafa-
samt er að hve miklum notum þess-
ar skýrslur koma, en ef til vill má
nýta þær til þess að sýna breytingar
milli ára ef gert er ráð fyrir að
skekkjan í þeim sé sú sama ár frá
ári. Ekki er lengur gerð krafa um
slíka skýrslugerð, enda voru upp-
lýsingarnar lítið notaðar og ekkert
gert til að fylgja því eftir að rétt væri
skráð.
Önnur skráð gögn um fugladauða í
veiðarfærum eru tilviljanakennd,
svo sem ýmis tilvik um stórfelldan
fugladauða, einkum svartfugla í
þorskanetum (sjá síðar). Sjómenn
vita mætavel að fuglar drepast í
veiðarfærum og gætu eflaust miðlað
af reynslu sinni um það hvaða fugla-
tegundum er hættast og hversu yfir-
gripsmikið vandamálið er. Þó er
staðan í dag sú að margt er enn á
huldu um hversu víðtækur vandinn
og hver eru áhrif dauðsfalla í veiðar-
færum á stofna sjófugla.
VANDAMÁLIÐ í
HNOTSKURN
Sjófuglar drepast í stórum stíl í veið-
arfærum á íslandsmiðum eins og ár-
legar fregnir vitna um. Dæmin eru
mýmörg og skulu aðeins örfá nefnd
eftir heimildum á Náttúrufræði-
stofnun íslands. í aprílbyrjun 1979
fengu trillubátar 2500-3000 svart-
fugla í net á einum sólarhring við
Þormóðssker. I apríl 1980 komu
3000-4000 svartfuglar í þorskanet
53