Náttúrufræðingurinn - 2002, Blaðsíða 38

Náttúrufræðingurinn
Skógarhögg á svæðinu varð til að
stofna tilvist hans í verulega hættu.
Trjábolum var fleytt á vatninu og
áttu þeir til að stingast niður í botn-
inn í illviðrum, til tjóns fyrir kúlu-
skítssamfélagið. Onnur ógn stafaði
af áætlunum um virkjun á svæðinu.
Hefðu þær gengið eftir hefðu vatns-
borðssveiflur orðið miklar í Akan-
vatni. Loks voru brögð að því að
kúluskítur væri tekinn úr vatninu og
seldur ferðamönnum. Svo rammt
kvað að þessu að horfði til auðnar.
Árið 1952 var kúluskíturinn friðaður
og markvisst starf hafið til að tryggja
vernd hans. Þjóðgarður var stofnað-
ur á svæðinu. Fólk sem átti lifandi
kúluskít í fórum sínum var hvatt til
að skila honum í vatnið. Haldin var
sérstök athöfn þar sem höfðingi
Ainúa, en svo nefnast frumbyggjar
Hokkaido, hafði forystu um að skila
kúlum í vatnið. Sams konar athöfn
er nú haust hvert á sérstakri þriggja
daga kúluskítshátíð við Akanvatn
5. mynd. Höfðingi Ainúa skilar kúluskít í
Akanvatn í lok kúluskítshátíðarinnar. -
The chieftain of the Ainu people returns
lake balls to Lake Akan during a ceremony
at the end of the marimo festival.
Ljósm./photo Árni Einarsson.
(5. mynd). Kúluskíturinn á sér enga
hefð í samfélagi Ainúa þótt siðir og
sagnir þeirra tengist mjög hinni
villtu náttúru að öðru leyti. Engu að
síður má heita að kúluskítshátíðin sé
nú orðin eins konar þjóðhátíð þeirra.
Um hálf milljón ferðamanna kem-
ur til Akanvatns á ári. Þeir koma ak-
andi eftir Kúluskítsvegi (Marimo-
vegi) inn í þjóðgarðinn og heim-
sækja 5000 manna bæ þar sem kúlu-
skítur er í hávegum hafður, og list-
6. mynd. Götubrunnur í bænum Akan Kohan í Japan skreyttur mynd af kúluskít og
trönu, tákni Japans. - A decoration displaying lake balls and the Japanese crane in the
toion Akan Kohan in Japan. Ljósm./photo Árni Einarsson.
skreytingar taka mið af því (6.
mynd).
Ymsar gerðir minjagripa tengjast
þessum þörungi. Meðal annars fást
keyptir litlir kúluskítshnoðrar í
krukkum. Þeir eru þó ekki teknir úr
Akanvatni heldur öðru vatni sem
hýsir vatnaskúf á lausbundnu vaxt-
arformi (teppi). Fólk hefur atvinnu af
því að rúlla honum saman í litlar kúl-
ur sem líkjast kúluskít. Þessi útgerð
er þegar farin að valda fækkun þör-
unganna, en nú hefur verið þróuð
aðferð til að rækta kúluskít í kerum
innanhúss. Segja má að þama hafi
hvort tveggja í senn tekist, þ.e. að
tryggja verndun kúluskítsins og
virkja áhuga almennings til að hafa
af honum tekjur. Skoðunarferðir á
ísilagt Akanvatn að vetrarlagi em
vinsæl skemmtun ferðafólks, en þá
er vatnskíkjum beitt til að skyggnast
niður um vakir þar sem kúluskítur-
inn er undir.
Japönum hefur tekist að virkja
kúluskítinn til fleiri nota. Lögun hans
og floskennd áferð höfðar mjög til
fólks og er hann því kjörinn sem mið-
ill til að koma fræðsluefni til skila.
Þannig er hann notaður í gestastof-
unni í Mývatnssveit og Japanir hafa
einnig beitt honum í fræðsluskyni.
7. mynd. Er framtíð kúluskíts íheiminum
í okkar höndum? - The future of the lake
balls may be in our hands. Ljósm./photo
Nicola Crockford.
38