Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 90

12. mynd. Bergraðir í gosbeltum Islands. Skyggða svæðið sýnir útbreiðslu bergmyndana
frá nútíma og ísöld (yngri en 3,1 milljón ára). Myndin er tekin frá Sveini P. Jakobssyni
(1979). Nú er Öræfajökull yfirleitt talinn liggja í syðsta hluta gosbeltis sem teygir sig
norðaustur til Snæfells, enda er Snæfell ung eldstöð og einnig eru ungar eldstöðvar í
Vatnajökli sem liggja innan umrædds beltis milli Öræfajökuls og Snæfells.
við myndbreytt basalt í jarðskorpunni
og þannig þróist hún yfir í alkalíska
kviku. í gliðnunarbeltunum er upp-
streymið auðveldara og efnahvörf við
skorpuefni því lítil, þannig að kvikan
heldur sínum upprunalegu þóleítísku
einkennum.
VIÐAUKI - LÝSING Á NOKKRUM
ALGENGUM TEGUNDUM
STORKUBERGS
Hér á eftir verður lýst eftir stafrófs-
röð helstu einkennum á algengu
íslensku storkubergi. Bergheitin eru
ýmist byggð á bergfræðilegum ein-
kennum eða útliti.
Basalt
Basall er dulkornótt basískt berg. Af
því eru til ýmis afbrigði en þau verða
ekki aðgreind nema með efnagrein-
ingum. Aðalsteindir í basalti eru
plagíóklas (40-50%), pýroxen (40-
50%) og málmsteindir, þ.e. oxíð af
járni og lítan (unt 10%). Auk þess getur
verið talsvert magn af ólivíni í basalti.
Lilur basalts er talsvert breytilegur.
Hann getur verið ljósgrár (grágrýti)
eða nærri því svartur (blágrýti) og allt
þar á milli. Alkristallað ferskt basalt er
yfirleitt grátt, en dökkt basalt er
annaðhvort glerkennt að hluta eða
ummyndað. Gler er svarl á lit og
200