Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 7

Gullfakssvæðinu í Norður-
sjónum en hún er (iltölulega
létt af jarðolíu að vera. Við
veðuraðstæður eins og
voru við Hjaltland eftir ó-
happið blandaðist þessi
létla olía fljótt við sjóinn og
barst að miklu leyti með
sjávarföllum og straumum. I
slíkum tilfellum getur upp-
hrærð olían fest við snrá-
agnir sem eru á floti í
sjónum, einkum þær sem
gruggast upp við mikið
öldurót er fylgir ofsaveðri.
Olíumengun
Fljótlega eftir strandið
tók olía að lcka úr flakinu.
Segja ntá að náttúran sjálf
hafi tekið völdin af mönn-
um við Hjaltland þar sem
óveður geisaði dögum sam-
an eftir slysið og engum
björgunaraðgerðum varð
við komið. Þegar loks dró
úr veðurofsanum hafði
mestur hluti olíunnar
sundrast, blandast við
sjóinn og botnsetið eða
gufað upp. Vindar blésu
einkum af suðvestri dagana
eftir strandið og barst olían
á yfirborði norður eftir allri
vesturströndinni. Olíkl því
sein almennt var búist við
barst hins vegar allnokkur
hluli olíunnar suðaustur fyrir eyjarnar
(4. mynd). Skýringin er talin vera sú
að vegna veðurofsans, ásamt lil-
heyrandi ölduróti, hafði olían blandast
mikið við sjóinn og hafði það í för
með sér að hún barst meira með
straumum sem liggja undir yfirborði
en með yfirborðsstraumum og festist
á upphrært set. Þegar setið settist til
botns var það orðið allolíumengað.
4. mynd. Olíumengun á sjó í hámarki.
Angi af Golfstraumnum fer til norðurs
vestan við eyjarnar en hluti lians beygir til
suðvesturs inn í Norðursjó milli Hjalt-
lands og Orkneyja. Straumar réðu miklu
um útbreiðslu olíunnar, því sterkir
suðlægir vindar blésu fyrstu dagana eltir
slysið. Styrkur olíunnar er sýndur sem ppb
(hlutar af hverjum þúsund milljónum)
miðað við ómengaðan sjó (úr skýrslu
Marine Laboralory, Aberdeen, 1993).