Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 98

ummerki til fómar eða annars helgihalds.
Þar hjá fundusl tveir tilskornir hlutir úr
hjartarhorni. Svipaðir hlutir hafa fundist
víðar í bronsaldarleifum og margir telja
þá kjálka úr beisli. Það sannar þó engan
veginn að Sredni Stog-menn hafi tamið
hross.
Tveir bandarískir fornleifafræðingar,
sem unnið hafa að rannsókn Sredni
Stog-leifanna með úkraínskum stéttar-
bróður sínum, báru í heimalandi sínu
tennur hrossa sem beisluð höfðu verið
saman við tennur villihesta. Kom í ljós
sérkennilegt slit eftir beislismélin á
framjöxlum tömdu hestanna. Rafeinda-
smásjárskoðun á tönnum stóðhestsins frá
Dereivka leiddi í ljós að hann hafði
verið beislaður. Þar sem hjólið hafði þá
ekki verið fundið upp hlýtur hesturinn
að hafa verið notaður til reiðar og er
þar með elsti þekkli reiðhesturinn.
Ratvísi fugla
Um nokkurt skeið hefur verið Ijóst að
farfuglar styðjast bæði við segulsvið og
Ijós við að ná áttum. Dýrafræðingar við
Ríkisháskólann í New York ólu gresju-
tittling, Passerculus sandwichensis, sem
er smáspörfugl, útbreiddur í Norður-
Ameríku. Þeir prófuðu viðbrögð fugl-
anna við breytilegu segulsviði og við
skautuðu og óskautuðu ljósi. í ljós kom
að á daginn greina fuglarnir sólarátt af
skautun sólarljóssins, einnig þegar of skýj-
að er til að sjáist til sólar. Þessa vitneskju
notuðu tittlingarnir til að leiðrétta
seguláttavita sinn, en talsverður munur er
á segulnorðri og hánorðri nyrst í Evrasíu
og Ameríku, svo farfuglunt á þessum
slóðum væri villugjarnt ef þeir tækju
einungis mið af segulsviðinu.
Ekki var Bandaríkjamönnunum Ijóst
hvernig fuglarnir skynjuðu skautaða
ljósið. Samstarf þýskra og ástralskra dýra-
fræðinga rennir stoðum undir þá tilgátu
að þeir skynji segulsvið með sameindum
sem ekki verði virkar fyrr en á þær hafi
fallið Ijós. Þeir rannsökuðu ástralskan
fugl, silfureyglu, Zosterops lateralis. í ljós
kom að fuglamir rötuðu í hvílu, grænu
og bláu ljósi. I rauðu ljósi brást ratvísin
þeim, sem túlkað er þannig að orkan í
þessu lágtíðniljósi sé ekki nægileg til að
örva sameindimar sem nema segulsviðið.
Ekki er að sjá sem sama skýring sé á
ratvísi allra dýra. Skjaldbökur og nagdýr
ná áttum óháð ljósi. Ymsar salamöndrur
styðjast við ljós en viðbrögð þeirra við
mislitu ljósi eru önnur en hjá fuglum, svo
að kerfið virðist frábrugðið.
Ömólfur Thorlacius tók saman.
Heimildir: New Scientist og Scientific
American.
208