Samvinnan - 01.06.1927, Page 94

172
S A M V I N N A N
krafan um holl og viðkunnanleg húsakynni. Þar er svo
miklu ábótavant. Margir hafa bygt enda haft þess mikla
þörf. Þeir hafa tekið aðflutta efnið í kaupfélaginu. All-
oft fengið þar líka peninga til að borga verkalaun við
bygginguna. Auðvitað getur enginn borgað mikinn bygg-
ingarkostnað með framleiðslu eins árs. Bankar og láns-
stofnanir þurfa að hlaupa þar undir baggann. En það hafa
lánsstofnanirnar ekki gert svo að um muni. Afleiðingin
er auðsæ. Skuldin myndast og helst við í kaupfélaginu.
En svo á það ekki að vera. Kaupfélagið er aðeins til að
kaupa inn þær vörur fyrir félagsmenn sína, sem þeir geta
borgað á árinu. Hlutverk félagsins er að
t r y g g j a f é 1 a g s m ö n nu m s a n n v i r ð i v ör-
ar, en a 11 s ekki að ve r a ban ki þ ei'r r a. Jafn-
vel jafn sjálfsögð eyðsla eins og sú, að bæta húsakynni
fólksins og rafhita bæina má ekki verða til þess að kaup-
félögunum sé breytt í banka, sem ekki er hlutverk þeirra.
Þá eru kreppurnar tvær hvor annari hættulegri í
þessurn efnum. Árið 1920 lögðu margir óheillavættir sam-
an. Aftaka vorharðindi voru í mörgum sveitum, og bænd-
ur neyddust til að kaupa feiknamikið af erlendum fóður-
bæti handa skepnum sínum. Verðlag hafði verið hátt á
afurðum 1919. Menn vonuðu að eitthvað svipað myndi
verða 1920, og keyptu í búin eins og góðæri væri. Að-
flutta varan var dýr með afbrigðum um vorið. En í lok
vorkauptíðar byrjaði hrunið erlendis. Ullin og kjötið féllu
meir en nokkurn g-at grunað. Aðflutta varan var þetta ár
óvenjumikil og dýr, en innlenda framleiðslan úr hófi frarn
verðlítil. Á þessu ári safnaði margur bóndinn skuldum
án þess að ætla það.
Síðan liðu nokkur meir og minna erfið ár. Þá kom
uppgripaár við sjóinn 1924, og gott verslunarár í sveit-
inni. Þá vaknaði hinn gamli hag*ur að nýju. Með hrað-
aukinni kaupgetu kom hraðaukin eyðsla. Krónan var lát-
in hækka stórkostlega, aðallega bygt á sjávargróðanum.
Við það lömuðust fjölmargir bændur á tvennan hátt. Þeir
höfðu keypt inn vorvörur í smáum krónum, og miðað