Samvinnan - 01.06.1927, Blaðsíða 41

SAMVINNAN
119
skránni, að þingræði skuli vera í landinu. Þetta er óvana-
legt og kemur til af því, að stjórnarskráin er ávöxtur
stjórnarbyltingar og í landinu voru til öflugir flokkar, sem
héldu trygð við keisarastjómina gömlu. Það átti að
tryggja þingræðið, með því að lögfesta það í stjómar-
skránni.
Á undan stj órnarbyltingunni 1918, var að vísu þing
til á Þýskalandi, og það hafði fjárveitingarvaldið. En
neðri deildin, sem kosin var með almennum kosningarétti,
var í rauninni leikfang í höndum stjómar og efri deild-
ar, og það því fremur, sem mikill hluti þjóðarinnar var
íhaldssamur, og hræddur við þingstjómina og afleiðing-
ar hennar.
Stjórnarskrá þýska keisaradæmisins var gefin 16.
apríl 1871. Bismarck var aðalhöfundur hennar, og mark
hans var að tryggja hið nýja ríki gegn öllum óvinum. Þó
að stjórnarskráin sé að vísu samin eftir franskri og enskri
fyrirmynd, þá er hún þó mótuð af skoðunum Bismarcks.
Undir þessari stjórnarskrá tók Þýskaland meiri fram-
förum en dæmi eru til áður, og þar sem hún þó er að
mestu eins manns verk, er hún kannske merkilegri en
flestar aðrar stjórnarskrár.
Höfuðatriði stjórnarskrárinnar eru þessi. Þýskaland
skyldi vera einskonar bandaríki, undir stjórn keisarans.
Hvert hinna fornu ríkja átti að hafa víðtæka sjálfstjóm,
en helstu mál, svo sem utanríkismál, her og floti, tollmál,
póstmál, símar og að sumu leyti réttarfar, mynt, mál og
vog og rekstur járnbrauta skyldu vera sameiginleg mál
fyrir alt ríkið. Sérhvert ríki hafði rétt til að semja sína
stjórnarskrá og ráðstafa sérmálum, eins og því þóknaðist.
Æðsti embættismaður ríkisins var konungur Prússlands.
Hann fékk keisaranafn og hann átti að skipa „sambands-
kanslara“, einskonar forsætisráðherra, sem bar ábyrgð á
stj órnarstörfunum, en aðeins siðferðislega ábyrgð, því
ekki var hægt að kæra hann fyrir embættisafglöp. Fram-
kvæmdarvaldið var í hans höndum, og hann valdi ráð-
herrana, en valdsvið þeirra var öðmvísi en á Englandi