Samvinnan - 01.06.1927, Side 92

170
SAMVINNAN
venjuleg-um tímum í baráttu kaupfélagsstjómarinnar við
skuldasöfnun, enda höfðu mörg félög tekið upp þá trygg-
ingaraðferð, áður en kreppan síðasta skall á. Með stöð-
ugri árvekni kaupstjóranna og aðhaldi skuldatrygginga-
sjóða, voru kaupfélögin vel á vegi með, í stríðslokin, að
leysa fyrir félagsmenn sína vandann um hinar árlegu
skuldir.
Veltufjárbaráttan var eftir. Kaupfélögin höfðu
snemma skilið, að þar var ekki nema ein leið, sú að fé-
lagsmenn legðu á sig árlegan skylduskatt til að safna
veltufé. Torfi í Ólafsdal hafði einna fyrstur skýrt hug-
myndina glögt fyrir löndum sínum og síðan höfðu mörg
pöntunarfélög komið á stofnsjóðum. En með samvinnu-
lögunum 1921 var þessi venja bestu félaganna gerð að
boðorði fyrir öll kaupfélög. í félögunum eru sjálfsagt ýms-
ir menn, sem vita ekki hvert stefnt er með þessari skyn-
samlegu reglu, að þar er lögfest skipulag, sem foringjar
íslenskrar samvinnu voru búnir að koma á í mentuðustu
héruðum landsins, með frjálsum samtökum. Að áliti þess,
er þetta ritar, er ákvæðið um stofnsjóð kaupfélaganna dýr-
mætasta umbótin sem samvinnulögin veita kaupfélags-
mönnum hér á landi. Ef svo er haldið áfram stefnunni í
30 ár, og ekki koma óvænt og ófyrirséð óhöpp á þeim tíma,
þá verða stofnsjóðirnir í kaupfélögum landsins orðnir svo
stórir, að félögin hafa nokkurnveginn nægilegt veltufé
handa sér, og þurfa ekki að taka lán vegna félagsmanna
meðan verið er að bíða eftir sölu afurðanna ár hvert.
„Ekki að skulda um áramót“ var sú regla sem HaJl-
grímur Kristinsson setti að höfuðboðorði fyrir kaupfé-
lögin á Islandi. Honum tókst að láta fylgja henni nokk-
umveginn eins og frekast gat orðið, í þeim félögum, þar
sem hann hafði leiðsögn, þangað til síðustu missirin, sem
hann hann lifði, að alveg óvæntir aðburðir breyttu ís-
lenskum versiunarháttum.
En hvað sem líður þeim sérstöku atburðum í versl-
unarháttum landsins, sem síðar verður vikið að, þá er
svo mikið víst, að tvö af höfuðmálum allra dugandi sam-