Fréttablaðið - 29.08.2009, Síða 16

16 29. ágúst 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
H
öfuðdagurinn er í dag. Veður þá var talið ráða um
vályndi og veðravon komandi fimm vikna í fornri
trú. Samkvæmt henni átti veðrið á höfuðdegi að
breytast og standa um langa hríð. Menn reyndu því
að koma heyjum í hús fyrir veðrabrigðin. Von og
ótti takast á í hinni fornu merkingu dagsins þótt upplag hans
megi rekja til örlaga Jóhannesar skírara sem var hálshöggvinn
og höfuð hans fært erlendum kúgurum þjóðar hans á fati og
þannig reynt að slökkva hreyfingu sem hafði um síðir frægan
sigur. Jóhannes datt inn í trúarkerfi margra trúarbragða enda
kærkomið fórnarlamb.
Þennan höfuðdag sjáum við fram á breytt veður í sam-
félaginu. Langþráðar lyktir eru loks komnar í stórt, flókið og
vandasamt úrlausnarefni Alþingis. En sjaldan er ein báran stök.
Þingsins bíða stór og erfið úrlausnarefni um bráðan vanda sem
fjöldi íslenskra heimila er kominn í.
Á götunni kvisast sá almannarómur að fátt óttist þing og
stjórn meir þessa daga en umbjóðendur sína og skiptir þá litlu
hver styrkur þingmanna er að atkvæðamagni. Er nema von að
þingmenn óttist múginn eins og framferði þeirra hefur verið í
þessu sumarþingi? Og þjóðin er mædd eftir sólbjart og þurrka-
samt sumar. Við lifum válynda tíma.
Kostulegast í karpi sumarsins er þrasið, hin fáfengilega
sjálfsdýrkun á tímum þegar brýnt er að menn sýni siðfágun
til að beita öllum kröftum sínum heilum til að ná saman. Veik
von er að það hafi menn sýnt á nefndarfundum, en veik er hún
og þarft hefði verið lýðræðinu að rigga upp tökuvélum á fund-
um fjárlaganefndar til upplýsingar almenningi svo hann mætti
dæma fulltrúa sína af raunverulegri frammistöðu í beinni
útsendingu en ekki skrumkenndum látalátum í ræðustól. En
hætt er við að þar hefðu sömu tilburðirnir verið í boði.
Er ekki kominn tími á samantekt um hvaða þingmenn þeir
eru sem standa sig best í frammíköllum, eiga metið í aðhrópun-
um að þeim sem hefur orðið? Það er sárgrætilegt að forseti
þingsins skuli þurfa að áminna þingmenn um að gæta að virð-
ingu sinni. Og eftir síðustu vikur er líklega of seint í rassinn
gripið.
Nú gefst þinginu lát á störfum skamma hríð og undirbúning-
ur að langri og strangri vinnulotu þar sem enn reynir á þroska
þingmanna, ábyrgð og festu, ekki síður en viljann til að hraða
málum til niðurstöðu sem byggir á bestri málamiðlun. Aldrei í
sögu þingsins hefur sú brýning verið skærari í hugum almenn-
ings að þingmenn gangi upp úr skotgröfum þófs og þrætugirni
og vinni eins og menn við björgun í stórum háska. Þá veður-
breytingu vill þjóðin sjá á höfuðdegi.
Annars fjúka höfuð og menn munu bera smán sína það sem
eftir er. Því senn fara í hönd tímar þar sem ábyrgðin verður
rifjuð upp svo þjóðin geti lagt mat á ábyrgð þingmanna, ráð-
herra og flokka. Þá verður ekki síðra að minnast þess hverjir
þeir voru sem eyddu kröftum sínum í þrætur og flokkakryt
þegar fárviðrið gekk yfir og lamdi byggðirnar í mask og fólkið
fórst.
Forn von og ótti – og ný:
Höfuðdagur
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Hljótt hefur verið á sumar-þinginu um fjögur mál ríkisstjórnarinnar sem snerta stjórnskipunina,
stjórnsýslu og kosningar. Öll lúta
þau að verðugum viðfangsefnum
þó að deila megi um efnistök í ein-
stökum greinum.
Fyrir kosningar lagði ríkis-
stjórnin meiri þunga á stjórnlaga-
þingstillöguna en nokkurt annað
mál. Sjálfstæðisflokkurinn lagðist
gegn því. Hann bauð hins vegar upp
á málamiðlun um ráðgefandi stjórn-
lagaþing. Ríkisstjórnin hafnaði því
boði. Nú hefur hún horfið frá fyrri
áformum og flutt málamiðlunartil-
löguna sem áður þótti ótæk.
Umskiptin benda til þess að
sá hugur hafi ekki fylgt máli um
stjórnarskrárendurskoðun sem
látinn var í veðri vaka á vordög-
um. Málamiðl-
unin kann að
ver a sk á r r i
kostur en frum-
hugmyndin. Best
færi þó á að rík-
isstjórnin tæki
einfaldlega for-
ystu um að ljúka
því endurskoð-
unarstarfi sem
komið var vel á
veg 2007 og Alþingi fengi það síðan
til úrlausnar og afgreiðslu.
Á vordögum gátu stjórnarflokk-
arnir ekki sameinast um tillögu um
breytingu á stjórnarskránni sem
heimilað hefði aðild að Evrópusam-
bandinu. Trúlega er slíkur innri
ágreiningur enn ástæðan fyrir
því að stjórnin treystir sér ekki til
að hafa frumkvæði um efnislegar
úrlausnir mála á þessu sviði.
Þá hefur ríkisstjórnin flutt frum-
varp um þjóðaratkvæðagreiðslur.
Það hefur þann tilgang helstan að
búa til farveg til þess að koma hugs-
anlegum samningi um aðild að Evr-
ópusambandinu í leiðbeinandi þjóð-
aratkvæði áður en Alþingi tekur
afstöðu til hans. Þjóðin á ekki að fá
endanlegt úrslitavald um samning-
inn og það sem meira er: Hún á að
taka afstöðu til aðildar áður en hún
verður heimil samkvæmt stjórnar-
skrá.
Allt ber þetta vott um fumkennd
vinnubrögð. Ef vilji væri fyrir hendi
gæti Alþingi samþykkt stjórnar-
skrárbreytingar á komandi vor-
þingi. Það væri bæði skjótvirkari og
vandaðri háttur en sá sem áformað-
ur er. Niðurstaðan er sú að stjórnar-
skrármálið líður fyrir ráðleysi.
Ráðleysi í stjórnarskrármálinu
Um nokkurn tíma hefur áhugi farið vaxandi á per-sónukjöri. Fyrir sumar-þinginu hefur legið frum-
varp frá ríkisstjórninni sem miðar
að úrbótum í þessa veru bæði vegna
þingkosninga og sveitarstjórnar-
kosninga. Þar er gert ráð fyrir að
kjósendur geti raðað frambjóðend-
um í aðalsæti á listum.
Frumvarpið byggir eðlilega á
óbreyttri kjördæmaskipan. Æski-
legt hefði hins vegar verið að taka
hana til endurskoðunar. Þá hefði
verið unnt að vinna að lausnum á
persónukjörinu í stærra samhengi.
Ekki er unnt að fullyrða að sú
breyting sem frumvarpið gerir ráð
fyrir þýði endalok prófkosninga
innan flokkanna. Það er þó líklegt.
Fari svo hætta kjósendur að ráða
hverjir skipa aðalsæti listanna. Þeir
hlutast eingöngu til um röð þeirra á
listanum. Einhverjum kann að finn-
ast sem það auki vald flokkanna um
val á frambjóðendum. Að sumu leyti
er það rétt. En hér verður ekki á allt
kosið.
Ýmsir hafa efasemdir um per-
sónukjör af ótta við að það dragi úr
málefnalegum umræðum í kosn-
ingabaráttu. Ugglaust verður kosn-
ingabaráttan að einhverju marki
persónulegri. Reynsla annarra
þjóða bendir þó ekki til að kjósend-
ur fari á mis við málefnaleg átök.
Vel er hugsanlegt að gera tilraun
með persónukjör fyrst í sveitar-
stjórnarkosningum. Þær eru víða
persónulegri en þingkosningar. Af
þeirri reynslu mætti síðan draga
ályktanir og ákveða hvort gera ætti
sams konar breytingar við kjör til
Alþingis.
Frumvarpið er vandað og samið
af góðri þekkingu á viðfangsefninu.
Mjög áhugavert er að koma breyt-
ingum af þessu tagi fram með
einhverjum hætti. Vonandi lend-
ir framgangur málsins ekki í úti-
deyfu.
Persónukjör
Vert er að geta frumvarps ríkisstjórnarinnar um flutning nokkurra stjórn-sýsluverkefna milli ráðu-
neyta. Svo á að heita að þetta sé
upphaf að viðameiri breytingum
sem ákveða eigi síðar á kjörtíma-
bilinu. Þau fyrirheit eru ekki sann-
færandi.
Í reynd er frumvarpið metnað-
arlaust. Því fer fjarri að það taki
á þeim miklu ágöllum sem eru á
skipulagi stjórnarráðsins. Að vísu
er ríkisstjórnin ekki í verra ljósi
en margar fyrri stjórnir sem hafa
heykst á þessu viðfangsefni.
Segja má að það sé orðin áratuga
regla að við myndun ríkisstjórna
vinnist ekki tími til að ákveða
uppskurð á stjórnarráðinu. Þegar
kemur fram á mitt kjörtímabil
reynist ógerningur að fækka ráð-
herrum. Flest bendir til að núver-
andi stjórn hafi fest sig í þessu
gamla fari.
Nú hagar hins vegar svo til að
ekki er með góðu móti unnt að
verja vettlingatök á þessu við-
fangsefni frekar en öðrum. Þeir
sem til þekkja vita að ráðuneytin
er of mörg og of smá. Við jafn mik-
inn niðurskurð í ríkiskerfinu og við
blasir er ekki hægt að láta við það
sitja að nokkur verkefni séu flutt á
milli ráðuneyta.
Hugsanleg aðild að Evrópusam-
bandinu kallar líka á hagræðingu
í æðstu stjórnsýslu ríkisins. Hún
gerir þörfina fyrir færri og sterk-
ari ráðuneyti einnig brýnni.
Margt af fyrirhuguðum verk-
efnatilflutningi orkar tvímælis.
Ætlunin er til að mynda að setja
Seðlabankann aftur undir við-
skiptaráðuneytið sem að réttu lagi
á að leggja niður. Miklu nær væri
að flytja yfirstjórn peningamál-
anna í fjármálaráðuneytið. Sam-
hæfing þessara tveggja þátta er
afar mikilvæg. Slík breyting væri
stefnumarkandi þar um.
Þetta frumvarp er greinilega sett
fram til að gera eitthvað. Í reynd er
það ómarkvisst kák.
Uppstokkun stjórnarráðsins
ÞORSTEINN
PÁLSSON
ALVÖRU SÁLFRÆÐITRYLLIR
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
JA
V
ÍK
www.bjartur.is
Ný stjarna á himni
reyfarahöfunda
Þýðandi: Bjarni Jónsson
BEINT Í
3. SÆTI
METSÖLULISTA
EYMUNDSSON
D
Y
N
A
M
O
D
Y
N
A
M
O
M
R
E
Y
K
J
R
E
Y
K
JA
V
A
V
AA
ÍKÍ