Fréttablaðið - 29.08.2009, Síða 30

30 29. ágúst 2009 LAUGARDAGUR
E
ins og með flestallar
kreppur og þunglyndi
– og þá vísa ég í bæði
reynslu skjólstæð-
inga minna og mína
eigin – þá er eitthvað
sem orsakar þær: hugsanagangur,
fyrri athafnir, fyrri reynsla eða
hvaðeina annað,“ útskýrir Lisa M.
Cataldo þegar hún er beðin um að
veita Íslendingum góð ráð á erfið-
um tímum. „Það sem er gagnlegt
að gera er að reyna að skilja: Hvað
þarf ég að læra á þessu? Hvað er
verið að gefa mér í þessu? Hver
er gjöfin? Ég stend föstum fótum
í þeirri trú að kreppur og þung-
lyndi komi til af því að það er eitt-
hvað mikilvægt sem við höfum van-
rækt og að það sé því eitthvað sem
er að sækja að okkur með þessum
einkennum. Kreppan er því eins
konar fyrirlestur til okkar um það
sem við þurfum að læra næst. Mér
verður því hugsað til jógasögunnar
þegar jógameistarinn sagði: Þegar
þú ert glaður, hugsaðu þá um það
sem gerir þig dapran og þegar þú
ert hryggur, hugsaðu þá um það
sem gerir þig glaðan. Á uppgangs-
tímum skulum við hugsa kreppu og
í kreppu skulum við hugsa uppgang.
Íslenskri þjóð vil ég því segja: Allt
sem gerist mun líða hjá og ekki
vara að eilífu. Sérhvert verkefni
felur í sér lærdóm.“
Vildi gera eitthvað markvert við
lífið
Lisa er fædd og uppalin í Woost-
er í Massachusetts-ríki Banda-
ríkjanna. „Ég var mikill bókaorm-
ur sem krakki og allt frá því að ég
lærði að lesa fimm ára gömul þá
hef ég verið lesandi allt milli him-
ins og jarðar. Ég ólst upp í stórri
fjölskyldu sem enn er mjög náin.
Faðir minn er úr ítalskri innflytj-
endafjölskyldu og móðir mín er úr
írskri innflytjendafjölskyldu frá
Nýja-Englandi. Ég gekk í kaþólsk-
an barnaskóla og þar lærði ég það
sem ég kann um mikilvægi félags-
legs réttlætis. Allt þetta gerði mig
líka áhugasama um trúarlegar
spurningar. Ég lagði stund á jóga
og hindúisma og hef réttindi sem
jógakennari.“ Að loknu MBA-námi
frá Columbia-háskóla í New York
starfaði Lisa um árabil á sviði fast-
eignafjárfestinga í viðskiptaheimi
New York-borgar. „Þó að ég hefði
að mörgu leyti kunnað vel við mig
í starfi þá ákvað ég engu að síður
að snúa við blaðinu eftir um tíu ára
starf. Ég fór yfir til Union Theol-
ogical Seminary og þar lauk ég
M.Div.-prófi og síðan Ph.D.-prófi í
geðlæknis- og trúarbragðafræðum,
og algerlega nýr og magnaður heim-
ur opnaðist fyrir mér. Eins mikið
og ég hafði gaman af vinnu minni
á Wall Street þá fannst mér á ein-
hvern hátt að þetta væri ekki sér-
lega merkileg störf sem við vorum
að vinna.“ Lisa segist hafa viljað
gera eitthvað merkingarbærara við
lífið en það sem peningar gátu veitt
henni. „Ég hafði líka verið, líkt og
svo margir í New York, í sálgrein-
ingarmeðferð og það merkilega og
persónulega ferli fór að setja hlut-
ina í samhengi. Þetta stuðlaði að
því að ég myndi jafnvel leyfa mér
að kalla andlega vakningu mína. En
andleg vakning í mínum huga er að
vakna upp við það að það er meiri
og dýpri merking með lífi manns
en maður er að fást við og að vinna
með veraldlegan auð gefur ekki það
sem andleg auðlegð getur gefið. Og
svo kom að því að ég gat ekki gert
annað en kýlt á það.“ Lisa starf-
ar nú sem aðstoðarprófessor í sál-
gæslu og kennimannlegri guðfræði
við Graduate School of Religion and
Religious Education við Fordham-
háskóla í New York. „Ég held fjölda
fyrirlestra um sál- og guðfræðileg
efni, meðal annars á ráðstefnum
American Association of Religious
Studies (AAR) og víðar. Þá er ég
líka sjálfstætt starfandi sálgreinir
í New York og legg mig fram um að
hjálpa New York-búum að komast
til sjálfs sín, einum í einu,“ segir
hún og brosir.
Að hjálpa fólki í leit að trúarlegum
skilningi
Sálgæslufræði er hluti af því sem
stundum er kallað hagnýt guð-
fræði. En hvernig getur guðfræði
verið hagnýt? „Hvernig getur hún
ekki verið hagnýt?“ segir Lisa og
hlær. „Hvaða augum sem við lítum
á guðfræðina, á hugsunina um guð
eða um trúarlega upplifun, þá hlýt-
ur allt þetta að hafa eitthvað með
nytsemi eða gagnsemi að gera. Ef
guðfræðin er ekki gagnleg þá væri
hún aðeins vitsmunaleg æfing en
ekki eitthvað sem hefur umbreyt-
andi áhrif til góðs. Hagnýt guð-
fræði felst í því að beita guðfræð-
inni og snýst um hvernig við lifum
í raun og veru. En ef guðfræðin
snertir ekki við okkur, þá er það
ekki raunveruleg guðfræði.“ Lisa
segir að hún líti ekki beint á sjálfa
sig sem guðfræðing. „Ég lít á sjálfa
mig sem konu sem skilur að það
skiptir máli að taka tillit til mann-
eskjunnar sem heildar; til hugans,
líkamans, tilfinninganna, andans,
þrárinnar, reiðinnar og alls annars
sem bærist í okkur. Það er því ekki
hægt að kljúfa guðfræðina frá sál-
fræðinni og það er ekkert til sem
heitir ótúlkuð reynsla. Allir sem
starfa á kirkjulegum vettvangi
eru í eins konar meðferðarsam-
hengi og þurfa að vera starfi sínu
vaxnir. Tengslin við líf líkamans er
sérstaklega mikilvægt hvað þetta
varðar. Ráðandi öfl innan kirkj-
unnar litu lengi vel fram hjá þessu
og héldu á lofti hugmyndum um að
við þyrftum að komast úr sambandi
við líkamann og í nánari tengsl
við „andann“. Þessi miðlæga hug-
mynd í vestrænni hefð leiðir okkur
í ógöngur.”
En hvað með hlutverk eða köllun
guðfræðinganna? „Sannast sagna
þá veit ég það ekki alveg. Kannski
að vera túlkendur, velta vöngum,
og að finna leiðir til að hjálpa fólki í
leit þess að trúarlegum skilningi. Ég
tel að innst inni séu allir áhugasam-
ir um skilning af þessu tagi og að
guðfræðin gerir þetta með tvennum
hætti: hún getur annaðhvort byrjað
með hugmyndina um Guð og skoðað
hvernig þessi hugmynd spilar sig út
á sviði mannlegra athafna eða á hinn
veginn getur hún byrjað á að skoða
reynslu okkar af því að vera til og
skoða hvaða afleiðingar sú reynsla
hefur. Öll guðfræði tekur annan
hvorn pólinn. En munum líka að það
er í reynd ómögulegt að stunda guð-
fræði án tengingar við persónulega
reynslu okkar og ástundun.“
Menntun í viðskiptasiðfræði bráð-
nauðsynleg
Oft er því haldið fram að það þurfi
að skipta um stíl í viðskiptafræði-
menntum samtímans. Hvernig væri
hægt að gera hlutina öðruvísi?
„Ég veit ekki nákvæmlega hvað
er að gerast í viðskiptaskólunum
núna, en þegar ég fór síðast í teiti
til heiðurs útskrifuðum nemend-
um við Columbia-viðskiptaskólann
árið 1996 þá sagði forseta skólans að
þeir hefðu fellt niður viðskiptasið-
fræðinámskeiðið. Námskeiðið sem
reyndar hét Conception and Founda-
tion of Businesses hafði ekki fall-
ið í nægjanlega góðan jarðveg hjá
nemendum og þeim fannst það ekki
gagnlegt. Það er vandamál ef við-
skiptaskólarnir eru aðeins að mæta
eftirspurn og veigra sér við að láta
nemendur hugsa í raun og reynd
um samhengi athafna sinna.“ Lisa
segir þetta einnig hafa verið lýsandi
fyrir það sem var að gerast á þess-
um tíma þar sem viðskiptafræði-
menntun snerist einungis um pen-
inga. „Í kjölfarið varð allt að einum
graut – menntun ruglaðist saman
við græðgi – og síðast fóru sögur
að berast um hrikalega sjálftöku,
spillingu og skeytingarleysi gagn-
vart hagsmunum annarra af hendi
þeirra sem tileinkað höfðu sér æðri
menntun á sviði hagvísinda. Og
auðvitað fer slíkt ekki verst með
þá ríkustu því þeir komast yfir-
leitt upp með hvaðeina, heldur er
það fátækt fólk sem mest finnur til.
Skilaboð mín til bæði guðfræðinga
og viðskiptafræðinga og sérstak-
lega til þeirra sem sinna menntun
fólks í viðskipta- og athafnalífi: Þú
getur ekki klofið hlutina í sundur;
þú getur ekki skorið viðskiptalíf
þitt frá tilfinningu þinni og gildis-
mati. Og það eru skilaboð mín til
viðskiptaskólanna: Að kljúfa við-
skiptalífið frá spurningum um gild-
ismat, réttlæti og mannlegar tilfinn-
ingar allra – og þá meina ég allra
– þeirra hagsmunaaðila sem málið
varða mun alltaf leiða til vanda og
er ekki sjálfbært.“
Kreppan er fyrirlestur til okkar
um það sem við þurfum að læra
Dr. Lisa M. Cataldo er lektor í sálgæslufræðum við Fordham-háskólann í New York. Hún er stödd á Íslandi ásamt dr. Ann Bel-
ford Uanov en hún er einn virtasti kennimaður heims á sviði trúarlífssálarfræða og Jungian-sálfræði. Þær munu halda námskeið
í Skálholtsskóla næstu helgi um mannlegt vitundarlíf í sálgæslu. Dr. Haukur Ingi Jónasson, prófessor í sálfræði, ræddi við Lisu um
hagnýta guðfræði og hvað Íslendingar gætu lært af kreppunni.
LISA M. CATALDO „Hagnýt guðfræði felst
í því að beita guðfræðinni og snýst um
hvernig við lifum í raun og veru. En ef
guðfræðin snertir ekki við okkur, þá er
það ekki raunveruleg guðfræði.“
Andleg vakning í mínum huga er að vakna upp við það að
það er meiri og dýpri merking með lífi manns en maður
er að fást við og að vinna með veraldlegan auð gefur ekki
það sem andleg auðlegð getur gefið.
Hinn 6. september mun dr. Ann Belford
Uanov halda fyrirlestur í Neskirkju. Nám-
skeið verður i Skálholtsskóla 7.-8. september
um mannlegt vitundarlíf í sálgæslu, sálgrein-
ingu og í meðferðarvinnu undir leiðsögn
Ann Uanov og dr. Lisu Cataldo en einnig
munu Yrsa Þórðardóttir, prestur og sálgrein-
ir, og dr. Haukur Ingi Jónasson, prestur,
sálgreinir og lektor í stjórnunarfræðum við
Háskóla Íslands, koma að námskeiðinu.
Nánari upplýsingar eru á www.skalholt.is
Mannlegt vitunarlíf á erfiðum tímum
LEIT AÐ SKILNINGI „Ég lít á sjálfa mig sem
konu sem skilur að það skiptir máli að
taka tillit til manneskjunnar sem heildar; til
hugans, líkamans, tilfinninganna, andans,
þrárinnar, reiðinnar og alls annars sem bærist
í okkur,“ segir dr. Lisa M. Cataldo.