Andvari - 01.06.1966, Page 86

84
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
Þessi stétt, sem stóS svo föstum fótum
í sveitabyggðum og her Prússlands og
sat í flestum háembættum skrifstofuveld-
isins, skipaði sér einhuga í órofa svin-
fylkingu um konungsvaldið og alræSi
þess og stóS vörS um forréttindi og fríS-
indi sjálfrar sín og konungsveldisins þeg-
ar öldur þeirrar byltingar, sem Metternich
hafSi óttazt mest, fóru eins og syndaflóS
um Þýzkaland vestan frá Rín austur aS
landamærum Rússaveldis. Örlög þýzkq
byltingarinnar voru undir því komin,
hvort takast mætti aS brjóta á bak aftur
þetta hervædda þjóSfélagsafl Prússlands.
Prússland varS síðast allra ríkja Þýzka
bandalagsins til að efna heit 13. gr. skipu-
lagsskrárinnar um lögstéttaþing. Þó hafði
konungur þess, FriSrik Vilhjálmur III.,
heitið þegnum sínum fulltrúaþingi eftir
heimkomu Napóleons frá Elbu þegar
alls þurfti viS til að sigra hinn hættulega
Korsíkumann . Árið 1823 var að vísu kom-
ið á lögstéttaþingum í 8 stjórnarumdæm-
um Prússlands, fullkomlega valdalausum,
en þetta voru ekki efndir á gefnu loforði.
Árið 1840 urSu konungaskipti í Prúss-
landi, er Friðrik Vilhjálmur IV. settist í
hásæti, einn af þessum kynlegu kvistum,
sem stundum hafa sprottið á meiði
Hohenzollernættarinnar. Hann var ekki
hermannlega vaxinn og sat illa hest,
prússneskum herforingjum til mikilla von-
brigða og hneykslunar, en hann var að
mörgu leyti góðum gáfum gæddur, allra
manna málglaðastur, og svo sem þeim
mönnum hættir til, sem hlotið hafa
mælskulistina í vöggugjöf, varð hann svo
bergnuminn af flaumi sinna eigin orða,
að hann sagði oft það, sem hann meinti
ekki, og hafði sérstakt lag á að láta áheyr-
endur misskilja sig. í upphafi ríkisstjómar
hans hugSust menn hafa himin höndum
tekiS, hér væri konungur, er mundi upp-
fylla vonir þýzku þjóðarinnar um frjáls-
lyndara stjórnarfar og sameiningu Þýzka-
lands. En þar misskildu þeir hann hrapal-
lega: hann var Prússi af lífi og sál og ein-
valdskonungur, sem í bókstaflegasta
skilningi trúði því, að vald hans væri frá
guði og hann bæri engum ábyrgð gerða
sinna nema almættinu einu.
Snemma árs 1847 kvaddi hann til
SameinaSs lögstéttaþings, sem skipað var
fulltrúum allra þinga prússnesku stjórn-
arumdæmanna. Ástæðan var sú, að Prúss-
land þurfti að taka ríkislán. I boðskap
konungs til þingsins tók hann af allan
vafa um það, aS hann mundi ekki gefa
landinu stjórnarskrá né slaka á konung-
legu einveldi sínu, gaf engin loforð um
framhaldslíf þessa sameinaða fulltrúa-
þings. Þingið felldi öll frumvörp stjórnar-
innar og í júnímánuði var því slitið án
þess að nokkurt samkomulag hefði orðið
með konungi og þingfulltrúum. Margir,
sem voru staddir á þessu þingi, minntust
þeirra tíma, er Frakkakonungur kvaddi
stéttir ríkisins til þings vorið 1789. Loft
allt var lævi blandiS, enda dró nú brátt
til stórtíðinda.
Febrúarbylting Frakklands 1848 varð
marzbylting Þýzkalands. Þessi bylting var
í fyllsta skilningi orðsins bylting hinnar
menntuðu þýzku borgarastéttar. Kröfur
hennar um samfellt þýzkt ríki og frjáls-
lynt stjórnlagabundiS þjóðfélag voru að
vísu stéttarkröfur. En þær voru annaS og
meira: hún gat í þessu efni talað fyrir
munn langsamlega meirihluta þjóðarinn-
ar, smáborgara, handiðnamanna, verka-
manna og bænda. ÞaS var aðeins hin
gamla forréttindastétt lénskra aðalsmanna,
einvaldra fursta og þeirra fylgiliðs, sem
átti á hættu að missa völd, áhrif og eignir,
ef þessi borgaralega bylting yrði sigursæl.
Borgarastétt Þýzkalands var akademískari
en títt var í öðrum löndum, bar í ríkum
mæli brag háskólagenginna manna og
því er þaS engin tilviljun, að prófessorar
skipa svo mikinn sess í pólitísku foringja-