Andvari - 01.06.1966, Side 94

92
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
skæruliðastríð við Austurríki, gert því
allt til bölvunar sem hann gat, reynt að
einangra það innan Þýzka ríkjabanda-
lagsins og draga úr áhrifum þess. Þrisvar
hafði Austurríki skipt um sendiherra í
Frankfurt á þessum átta árum, og Bis-
marck hafði blóðmarkað þá alla. Þeir
voru meira eða minna lamaðir menn
eftir viðskiptin. Honum var ljóst, að
Þýzka ríkjabandalagið var dauðadæmt
sem stofnun, og sjálfum sér treysti hann
manna bezt til að framkvæma á því
dauðadóminn. Hann hafði nú verið skip-
aður sendiherra í Pétursborg og á leið-
inni hitti hann að máli gamlan pólitísk-
an andstæðing sinn, fyrrverandi forseta
prússneska Þjóðfundarins, Viktor von
Unruh. Bismarck mælti við þetta tæki-
færi: Eini öruggi og varanlegi banda-
maður; sem Prússland getur eignazt, ef
það hegðar sér skynsamlega, er þýzka
þjóðin.
Von Unruh leit á hann undrandi,
við þessu hafði hann ekki búizt úr munni
þessa manns, sem hann hafði kynnzt á
byltingarárinu 1848. En Bismarck bætti
við: Eg er sami junkarinn og eg var fyrir
tíu árum, en eg mætti vera sjónlaus og
vitlaus, ef eg skildi ekki hvernig hlut-
unum er farið.
Um mörg ár hafði þýzka þjóðin verið
bannorð í munni Bismarcks. 'Hann hafði
átt sinn þátt í að kæfa byltingu þessarar
þjóðar, hann hafði í ræðu og riti kallað
sameininganronir hennar froðusnakk og
hégilju. Sjálfur var hann Prússi og
þegar honum varð það á að tala um ætt-
jarðarást var hún jafnan prússnesk. En
eftir að hafa troðið marvaðann á Sam-
bandsþinginu í átta ár minntist hann
þess loksins, að til var þýzk þjóð. En það
kennir alls ekki þýzkrar þjóðerniskenndar
í ummælum hans. Það er athyglisvert,
að hann gerir aðeins ráð fyrir þýzku þjóð-
inni sem bandamanni Prússlands á sama
hátt og hann væri að tala um erlent ríki,
sem gæti orðið hugsanlegur aðili að
bandalagi. Bismarck er enn sami Prúss-
inn og hann jafnan hafði verið: hags-
munir Prússlands eru honum fyrir öllu.
Og sú varð einnig reyndin, er hann á
næsltu árum gekk eftir undarlegum
krákustígum til fundar við þýzka þjóð.
Hvergi varð ósigur marzbyltingarinn-
ar meiri né afdrifaríkari en í Prússlandi.
Hin frjálslynda prússneska borgarastétt
var ofurliði borin í átökunum við junk-
ara, sem höfðu herinn á valdi sínu og
úrslitaaðstöðu í embættakerfinu. Kon-
ungur valdbauð nýja stjórnarskrá, setti
kosningalög, sem skipti kjósendum í
þrjá flokka eftir efnahag á þá lund, að
báðir efri kjósendaflokkarnir fengu hvor
um sig jafnmarga þingfulltrúa og lægsti
kjósendaflokkurinn. Þingið skiptist í tvær
málstofur, Höfðingjadeild (Herrenhaus)
og Fulltrúadeild. I Höfðingjadeildina var
ekki kosið og sátu menn þar ýmist fyrir
erfðir eða að konungsboði. Við þetta
stjórnarfar bjó Prússland síðan fram til
loka fyrri heimsstyrjaldar. Junkararnir
neyttu sigurs síns með því að tryggja
enn betur með lögum vald sitt yfir bænd-
um í pólitískum og atvinnulegum efnum.
1 sama mund voru ofsóknir hafnar gegn
öllum, sem grunaðir voru um fjandsam-
lega afstöðu gegn ríkisstjórninni. Prúss-
land varð ósvikið lögregluráki, þar sem
njósnað var um allt og alla, jafnvel krón-
prins Prússlands hafði spæjara á hælum
sér. Dómendur landsins voru sveigðir til
hlýðni við framkvæmdarvaldið og hvers
kyns spilling gróf um sig meðal embættis-
manna.
En á þessum áratug pólitískra þreng-
inga óx prússneskri borgarastétt ásmegin
í atvinnu- og efnahagsmálum. Iðnaður
hennar og verzlun taka risaskref fram á
veg á þessum árum og þegar á líður fer
hún aftur að vakna til pólitískrar vitund-