Andvari - 01.06.1966, Síða 104

102
SVERRIR ICRISTJÁNSSON
ANDVARI
Austurríki, að öðrum kosti fannst hon-
um, sem allt hefði verið unnið fyrir gýg.
Bismarck varð að berjast við hinn gamla
þrjózka konung sinn eins og Ijón til að
fá hann ofan af þessu. Hann vildi ekki
fyrir nokkurn mun eiga það á hættu að
fá yfir sig styrjöld við Frakkland þessa
stundina, styrjöld er hefði getað hleypt
allri Evrópu í loga. Aldrei, hvorki fyrr
né síðar, hafði hann háð slíka glímu við
þennan prússneska þverhaus, Vilhjálm I.
Þegar Bismarck gekk af fundi konungs
var hann með öllu bilaður á taugum.
Hann þóttist vita að það hús, sem hann
var að byggja, mundi hrynja í rústir fyrir
augunum á honum. Friðrik krónprins
skrifaði í dagbók sína þessi orð: 1 dag
grét Bismarck í návist minni. Það var
að lokum krónprinsinn, sem bjargaði mál-
inu og fékk talið föður sinn á að hlýða
ráðum Bismarcks. Hinn aldni Prússi
mátti líka vel una við sinn hlut. Fáir
ættmenn hans liðnir höfðu aukið Prúss-
land svo að löndum og þegnum sem
hann: Þrjú hertogadæmi Slesvík, Hol-
stein og Lauenburg, konungsríkið Hann-
over, kjörfurstadæmið Hessen, stórher-
togadæmið Nassau og ríkisborgina Frank-
furt am Main. Prússland teygði sig
óslitið frá Memel til Kölnar um allt
Norður-Þýzkaland og að víðáttu og fólks-
fjölda bar það ægishjálm yfir öll ríki
í hinum þýzkumælandi heimi. Einu
ári eftir sigurinn hafði Prússland sam-
einað öll þýzk lönd norðan Mainfljóts
í Norðurþýzka sambandsríkið, og gert
leynilega hernaðarsáttmála við suður-
þýzku ríkin. Því að sú styrjöld, sem Bis-
marck hafði háð við Austurríki, fól í sér
fræ hinnar næstu. Fjórum árurn síðar
átti Bismarck eftir að hefna þess að
Napóleon III. Frakkakeisari hafði sett
honurn friðarkostina sumarið 1866 í
Nikolsburg.
Sama dag og orrustan var háð við
Königgrátz fóru fram kosningar til
prússneska Landsþingsins. Áhrif styrj-
aldarinnar sögðu til sín í kosningaúrslit-
unum: íhaldsflokkurinn fékk 142 þing-
menn í stað 38 í októberkosningunum
1863, þegar stjórnarskrárdeilan stóð sem
hæst. Sigrar prússneska hersins í styrj-
öldinni við Dani höfðu þegar veiklað
pólitískan viðnámsþrótt hinna frjálslyndu
borgaraflokka. Þeir höfðu barizt gegn
prússneska hernaðarandanum, reynt að
ná tangarhaldi á hernum, sem var grund-
völlur þess valds, er konungur og junk-
araaðall studdust við. Nú hafði þessi her
unnið glæsilega sigra í tveimur styrjöld-
um, gert Prússland að einu voldugasta
ríki meginlandsins og átti enn eftir að
auka hróður þess. Frammi fyrir þessum
staðreyndum bilaði siðferðisþróttur hinn-
ar frjálslyndu, þýzku borgarastéttar. Það
liðu nokkur ár, og þær hugmyndir um
réttinn, sem fulltrúar hennar höfðu
túlkað og varið af svo miklu ofstæki um
áratuga skeið, viku fyrir aðdáun á valcl-
inu. Junkarinn frá Schönhausen, maður-
inn sem endur fyrir löngu hafði hótað
að jafna borgir hennar við jörðu, ef hún
yrði djarftæk til valdanna, hafði nú tamið
hana til hlýðni og auðsveipni. Bismarck
neyddi hana til að afsala sér pólitískum
metnaði, en gaf henni að lokum það
ríki, sem fullnægði efnahagsþörfum
hennar og atvinnulífi.
Bismarck skildi, að þetta ríki, sem
hann var að skapa, yrði ekki lífvænlegt
nema í samvinnu við borgarastéttina. Því
var það, að eftir styrjöldina við Austurríki
fékk hann Vilhjálm I. Prússakonung til
að biðja þingið afláts, taka opinberar
skriftir fyrir að hafa brotið stjórnarskrána
á þeim árum, er ríkið fór sínu fram um
útgjöld án fjárlaga. Bismarck lagði fyrir
þingið frumvarp, sem fór fram á að það
samþykkti ólögleg útgjöld fyrri ára.
I fljótu bragði virtist Bismarck með