Andvari

Árgangur

Andvari - 01.06.1966, Síða 122

Andvari - 01.06.1966, Síða 122
120 KRISTMANN GUÐMUNDSSON ANDVARI innsæi, tilfinningu og trú. Hann segir svo í einni af bókum sínum: International- isme er ingen ting, den er bare omgangs- tone. Men et folk er noget andet, det er sydende som en stor og dunkel ode. Det skrider frem i blinde. Og derfor er det som trenges, den indre fasthed, fortsettelse, kjerne.” Og að þessum kjarna er hann ávallt að leita í skáldverkum sínum. Hann er alltaf að hlusta eftir „óðu” ættliðanna, leita að hinni dularfullu einingu þeirra og upprunans aftan úr grárri fortíð. Þess- ara launhelgu dóma leitar hann fyrst og fremst hjá bændum í hinum afskekktari byggðum, ekki hvað sízt í Setesdal. Æskuár hans þar, meðan lífið í dalnum hafði enn á sér miðaldablæ, hafði geysi- mikla þýðingu fyrir allt hans ævistarf. í greininni „Setesdal", er hann skrifaði 1898, lýsir hann fyrstu kynnum sínum af héraðinu. Hann lærði mállýzku þess á undrastuttum tíma og talaÖi hana alla jafna, svo aÖ foreldrar hans áttu ósjaldan örðugt með að skilja hann. Hann kynntist mjög fljótt fólkinu í dalnum, samdi sig jafnvel að siðum þess, fylgdist með því í starfi og skemmtunum, sorg og gleði, gleypti í sig sagnir þess, þjóðsögur og kvæði, varð í stuttu máli sagt „Setesdöl", eins og hann hefði átt þar heima frá fæð- ingu. Hann var líka heppinn með kenn- ara, því að sjálfur Johannes Skar, höf- undur hins merka safnrits „Gamalt or Sætesdal", veitti honum tilsögn. Þarna kynntist hann einnig Heimskringlu og Mósebókum, og höfðu bæði þessi stórverk heimsbókmenntanna óafmáanleg áhrif á hann. Og faÖir hans las hátt fyrir hann Njáls sögu, er Hans litli lærði því nær utan bókar. A þeim árurn kynntist hann einnig því, er hann síðar á ævinni nefnir „evnen til lengsel". 1 nálega öllum verk- um hans er þessi þrá undirspil atburð- anna sem hvatning og huggun, lyfting og uppbót á fátæklegum ytri kjörum. Hún opnar hugann fyrir því, sem er stórfeng- legt og fagurt, nærir hugmyndaflugiÖ og túlkar bergmál upprunans, —- heldur þjóðerniskenndinni lifandi. Frá Setesdal fluttist héraðslæknirinn til Strandebarm í ytra Harðangri. En syni hans var mjög óljúft að yfirgefa dalinn, og var hann í fyrstu dálítið fjandsamlegur hinu nýja umhverfi sínu. HarÖangurs- fólkið er að ýmsu leyti smærra í stykkinu en Setesdælir, harðara og kaldara, kannski ofurlítið undirförult, og margt var þaÖ, sem piltinum féll ekki vel í geð á þeim slóÖum. En náttúrufegurð er mikil í Harðangri, og hún hafði ævilöng áhrif á Kinck. Þarna kynntist hann, líklega í fyrsta sinn, þeim þunga og myrka rétttrún- aði, er þá gætti viða um Noreg, og enn eimir eftir af. Talið er, að það hafi tekið hann allmörg ár að losna undan áhrifum hans, enda þótt hann riti síðar, að allt eðli hans hafi gert uppreisn gegn hinni mann- legu niðurlægingu, er segja má að felist í þessu trúarkerfi. Seytján ára gamall hóf Kinck nám í Gjertsens latínuskóla í Osló, eða Kristian- íu, eins og borgin hét þá. Þar varð hann fyrir nýjum, sterkum bókmenntaáhrifum af ritum Sallústs, og hælir honum mikið í einni af greinum sínum. Tveim árum síðar varð hann stúdent, og er til á prenti góð lýsing á honum, eins og hann leit út það ár, eftir vin hans Steen Konow. Hann var fjörlegur ungur maður, og hlátur hans smitandi, áhugi hans mjög víðtækur, og mælskan mikil. Ekki tók hann þó oft þátt í rökræðum, en birti hug sinn í „myndum og sýnum“, eins og komizt er að orði. En myndir og sýnir eru einmitt það, sem mest ber á í bókum hans og hrífur lesendur þeirra mest. Svo virðist sem Kinck hafi á yngri árum ekki hrifizt af menningarstraumum sam- tíðarinnar. Hann reis gegn hinum róttæka natúralisma, og álit hans á „bóhemunum"
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.