Andvari - 01.06.1966, Page 124

122
KRISTMANN GUÐMUNDSSON
ANDVARI
skavlen brast“ merkastar. Er einkum hin
síðarnefnda saga mikið meistaraverk, enda
þótt bygging bókarinnar gæti talizt eilítið
laus í reipum. Bæði þcssi verk — eins og
raunar langflestar bækur Kinck — fjalla
um verðmæti hins sérþjóðlega arfs, er
verður að bjarga, hvað sem það kostar, og
misræmið og baráttuna milli forsvars-
manna þessara verðmæta og hinna, er
vilja aðeins aðhyllast alþjóðlega strauma
heimsmenningarinnar.
Eins og áður segir, náði Kinck hæst
og lengst i smásögum. Þar er hann í essinu
sínu, og þar mistekst honum nálega aldrei.
Idin mikla skáldsaga hans, „Sneskavlen
brast" ber þess líka Ijós merki, að honum
er smásagan tamari og tiltækilegri en hið
stærra form. Epíska frásögn ræður hann
ekki við. „Sneskavlen brast" er í rauninni
samansett af fjölda smásagna, er höfða
hver til annarrar, gripa hver inn í aðra,
og mynda þannig heild. Þetta skáldverk,
ásamt beztu smásögum hans, mun reynast
lífseigt í framtíðinni, ekki einungis vegna
meistaralegs skáldskapar, heldur einnig
vegna hinnar djörfu og skýru sálfræðilegu
rannsóknar á leyndum straumum þjóð-
lífsins og þeirra menningarsögulegu
mynda, er það bregður upp.
Stórmerk er einnig drápa hans: „Drif-
tekaren", og framhald hennar: „Paa
Rindalslægret", er báðar fjalla um ævin-
týramanninn Vraal, einskonar samherja,
og þó rakta mótsetningu, Per Gynt. Verk
þessi eru þung aflestrar og erfitt nokkuð
að tileinka sér þau án staðgóðrar þekkingar
á norsku þjóðlífi, en þó vel þess vert að
reyna.
Um ítalska menningu fyrr og síðar hef-
ur Kinck skrifað allmikið, bæði í formi
ritgerða og skáldskapar, en elcki skal það
rakið hér.
Ritgerðir Kincks eru margar hverjar
svo þýðingarmiklar og merkar, að enginn,
sem vill kynna sér verk hans, ætti að ganga
framhjá þeim. í safninu „Mange slags
kunst“ hefur hann m. a. birt tvær ágætar
og skemmtilegar ritgerðir um Islendinga-
sögur: „Et par ting om ættesagaen.
Skikkelser den ikke forstod", og „Kjærlig-
heten i Kormaks saga“. Eins og fyrr segir,
hreifst hann mjög af fornsögum okkar
og las þær öðru hvoru alla sína ævi,
„stundum ganske skjelvende av: hen-
rykkelse", eins og hann tekur sjálfur til
orða. „Fin menneskeskildring og dyp
livskjendskap", segir hann á öðrum stað.
Og enn skrifar hann: „Selv om det er
naive og enkle sind, som tegnes, —
skikkelser som ikke er under forvitring,
uten tvil, uten verdensbevidsthed — og
det av den grund er önskelitteratur for
barn og barnlige sjele, sá er allikevel alt
indset, omtrent all psykologisk stof er
sagaen borti, og ingen menneskelig liden-
skap synes den fremmed". — „Sagaen
eier det store, rike grep pá menneske-
skjæbner".
Laxdælu var hann sérstaklega heillaður
af. „En tegning av erotisk psykologi, som
kanske ikke stár sá langt fra uovertruffen
i litteraturens historie", segir hann um
hana. 1 'bókum Kincks er víða fjallað um
erótik og frá ýmsum hliðum. Astir Kor-
máks og Steingerðar urðu honum efni í
mjög forvitnilega ritgerð, enda hafði hann
sjálfur nokkrum sinnum notað ekki
ósvipað efni: manninn sem virðist heitur
og heill í óskum sínum, en hikar og flýr
þegar hann er í þann veginn að ná tak-
markinu. Reyndar hafa margir fleiri
spreytt sig á því ,,mótívi“ í bókmenntum,
t. d. Pontoppidan, í „Lykke-Per“.
„Kjærligheten í Kormaks saga“ er
fjarska vel skrifuð og skemmtileg ritgerð.
í báðum ritgerðunum heldur hann
því sterklega frarn, að mannlýsingar forn-
sagnanna beri þess ljós merki, að þær hafi
fyrst orðið til í munnlegri frásögn og að
sögumaðurinn hafi allajafna hlotið að