Andvari - 01.05.1967, Síða 82

80
UNESCO 20 ÁRA
ANDVARI
sem komið hefur fram víðs vegar um
heim á umliðnum tveimur áratugum. En
hvernig hefur þá gengið að fullnægja
þessari síauknu eftirspurn?
Um alllangt árabil hefur eitt af verk-
efnum Unesco verið í því fólgið að safna
tölfræðilegum heimildum uin skóla- og
menntamál í heiminum. Hefur það reynzt
miklum erfiðleikum bundið. Oft og ein-
att hafa því þeir, sem við slíkt fást, neyðzt
til þess að nota áætlaðar tölur. Utreikn-
ingur á heildarniðurstöðum, sem gilda
fyrir heim allan, er feikilega erfiður sök-
um þess hve grundvöllur þeirra, svo sem
uppbygging og skipulag skólakerfa, svo
og hugtök þau, sem notuð eru í sambandi
við skóla- og menntamál, eru mismunandi
frá einu landi til annars. Eigi að síður
eru nú fyrir hendi tölur, sem gefa nokkuð
góða og áreiðanlega heildarmynd af þróun
þessara mála, og er þær að finna í miklu
riti, sem Unesco hefur látið taka saman
og nefnist World Survey of Education,
1957—1961.
Þegar fjallað er um skóla- og mennta-
mál í heiminum almennt, gerir Unesco
ráð fyrir þremur fræðslustigum. Fyrsta
stigið nær yfir barnafræðsluna; annað
stig yfir ýmiskonar framhaldsmenntun,
svo sem gagnfræðamenntun, iðnfræðslu,
o. s. frv., er komi sem beint framhald af
að minnsta kosti fjögurra ára fræðslu á
fyrsta skólastiginu, og loks þriðja stigið,
er taki til ýmiskonar æðri menntunar
að loknu námi á öðru stigi. A þeirn fjórum
árum, sem fyrrnefnt yfirlit tekur til, nam
aukning nemenda á fyrsta skólastiginu
23 af hundraði; sömuleiðis 23 af hundraði
á öðru stigi, og 35 af hundraði á þriðja
skólastigi. En þess ber vel að gæta, að
með þessum beinu tölum eru ekki öll
kurl komin til grafar, því að fólksfjöldinn
í heiminum hefur aukizt á þessum 20 ár-
um, sem hér eru til umræðu, og það meir
en lítið. Hver hefur þá aukningin á tölu
innritaðra skólanemenda orðið með hlið-
sjón af fólksfjölguninni? Þegar þannig
er litið á málin, hefur árangurinn hvergi
nærri orðið eins glæsilegur. Miðað við
heildarfólksfjölda í heiminum árin 1957
-—1958 nutu 12,8 af hundraði formlegrar
fræðslu á öllum þremur fræðslustigun-
um. Árin 1961—1962 var þessi hundraðs-
hluti af ibúatölu heimsins kominn upp
í 14,6. Þetta er að vísu spor í rétta átt,
en þó ekki eins stórt og margur 'kynni
að ætla í fyrstu. Hinu má svo heldur
ekki gleyrna, að það eitt, að unnt hefur
verið að fjölga tölu þeirra barna, sem
skólanám stunda, meir en sem nemur
fólksfjölguninni í heiminum, hlýtur að
teljast mjög mikilsverður árangur í bar-
áttunni fyrir bættri menntun almennings.
Hin reikningslega niðurstaða af þessu
dæmi er sú, að aukningin í byggingu
skóla og þjálfun kennara í heiminum
nægir rétt til þess að veita sérhverju barni
einungis lítið eitt betra tækifæri til fræðslu
og menntunar en áður. Ef íbúafjöldi
heims eykst með sama hraða framvegis
sem hingað til, þá er útilokað að með
sama áframhaldi reynist unnt að korna
hverju barni til einhverrar fræðslu eða
vinna bug á ólæsi fullorðins fólks, fyrir
lok þessarar aldar.
I upphafi þess timabils, sem hér er til
umræðu, munu allflestir eflaust hafa litið
svo á, að skynsamlegast og jafnframt
auðveldast væri að hefja sókn í þessum
efnum með því að gefa öllum börnum kost
á ókeypis barnafræðslu, og rná að sjálf-
sögðu finna þeirri stefnu ýmislegt til
gildis. En þetta er þó hægara sagt en
gjört, því að til þess að geta látið börn-
um í té kennslu þarf þjálfaða kennara,
ef árangurinn á að vera nokkuð í sam-
ræmi við erfiðið. Það kom því brátt í
ljós, að þetta bindur hvað annað, og
skoðun manna hefur því tekið töluverð-
um breytingum í þessu tilliti. Segja má.