Andvari - 01.01.1989, Side 70

68
SVEINN SKORRI HÖSKULDSSON
ANDVARI
Af þessari taumlausu þrá samhliða metnaði mikils höfundar stafaði það að
Gunnar Gunnarsson tók á gamals aldri að þýða og endursemja verk sín á
íslensku. Hann vildi að þjóð sín ætti þess kost að lesa þau með hans eigin
tungutaki.
í rauninni er Gunnar Gunnarsson tveir höfundar. Hinn ungi Gunnar sem
samdi sögur sínar og önnur verk á dönsku og hinn aldurhnigni Gunnar sem
ótrauður flutti þau á mál móður sinnar. Þýðingar annarra manna koma
honum ekki við.
Allt um þennan harmræna klofning er kjarni verka hans heill og óskiptur:
— íslenskt mannlíf í auðlegð sinni og fjölbreytileik.
Hvert erindi eiga þá verk hans við okkur á þessum dögum?
Hið sama og allur mikilsháttar skáldskapur á öllum öldum.
Slíkur skáldskapur er skemmtun á æðra stigi og slíkur skáldskapur veitir
okkur menntun, gerir okkur færari um að skilja okkur sjálf og stöðu okkar í
tilverunni. Hann gerir í senn að vekja spurningar og veita svör. Hann opnar
hlustir okkar, gefur okkur ný augu.
Skáldskapur Gunnars Gunnarssonar birtir okkur mikla samfellu og miklar
mótsagnir. Að því leyti hefur honum tekist það ætlunarverk sem hann lýsti í
sköpunarsögu Kirkjunnar á fjallinu.
Hún átti fyrst og fremst að rúma sannleikann um lífið og tilveruna að svo miklu leyti,
sem ég væri-megnugur að skynja hann.
í raun og veru einkennist allt líf og höfundarverk Gunnars af þessari
þrotlausu sannleiksleit. — Hvað er sannleikur? — Hvers vegna erum við og
hvað erum við? í sögu eftir sögu glímir hann við dýpstu spurningar og hinstu
rök mannlegrar tilvistar.
Pessi þraut trúarlegra og heimspekilegra spurninga gefur verkum hans oft
nokkuð þungan svip og má vera að það einkenni hafi orkað fráhrindandi á
einhvern hluta íslendinga. Vera kann að ýmsir vildu taka undir orð sem
frægur samtímamaður Gunnars lét eitt sinn falla í mín eyru er við ræddum um
skáldskap Gunnars: Auðvitað er Gunnar stórkostlegur og dásamlegur
rithöfundur. Hann hefur bara einn stóran galla. Hann er svo leiðinlegur.
Á þeirri öld þegar mannshugsjón margra er sú að vera ungur, stæltur,
sólbrenndur, brosandi og hress, þá eru kannski hryggðum hrjáðar söguhetjur
Gunnars ekki skemmtilegir ferðafélagar.
En ef eitthvað þykir skorta á skemmtunargildi sagna Gunnars gefur hitt
þeim gildi að þau vandamál sem hann glímir við eru aldrei ómerkileg.
Líka má vera að við höfum um sinn blínt nokkuð einhliða á tragískar
söguhetjur Gunnars og gefið ómaklega lítinn gaum glaðværari tónum verka
hans.
Margar smásagna hans búa yfir glettni og kankvísi og skáldsögurnar geyma