Andvari - 01.01.1989, Blaðsíða 84

82
SIGFÚS DAÐASON
ANDVARI
það „meginatriði hvað menn hugsuðu, en ekki hvaða umbúðum þeir
sveipuðu hugsanir sínar.“ (I, 13.) Ég mundi reyndar kunna illa við að kalla
hinn fullkomna persónulega stíl Þórbergs „umbúðir“. Og hversvegna lagði
Þórbergur það á sig að snurfusa og fægja ritsmíðar sínar þangað til ekki sást á
þeim arða, ef honum fannst stíllinn, sniðið, aukaatriði? Hann sem ætlaði sér
meira að segja svo hátt stefnumið að geta skrifað „engan stíl“, sem hann
kallar einhversstaðar svo, en það er hámark stílsnilldar.
Dálítið einkennilega er að orði komizt í upphafi að formála síðara bindis að
„skeið hans (: Pórbergs) sem óþekkts ritsnillings hélt áfram í nokkur ár en
fékk síðan snöggan og eftirminnilegan endi.“ Þetta á að þýða einfaldlega að
Þórbergur varð kunnur rithöfundur árið 1924, með útkomu Bréfs til Láru.
í formála að síðara bindi er einkum stuðst við frásögn Sörens Sörensonar,
en hann mun vera einn af fáum núlifandi mönnum sem muna Þórberg um það
leyti sem hann var að búa sig til að setja saman Bréf til Láru. Er fengur að
þessum upprifjunum. Sumt er samt nokkuð einkennilegt, eins og þetta:
„Hann [þ.e. Þórbergur] komst næst því að tileinka sér hrynjandi íslenskrar
tungu.“ Hér er þá gert ráð fyrir því að „hrynjandi íslenzkrar tungu“ sé alveg
afmarkað fyrirbæri, sem dauðlegum mönnum sé þó varla fært að tileinka sér.
En einn og einn maður kemst nálægt því eins og fyrir náð. Hitt mun vera
sönnu nær að Þórbergur sameinaði upprunalegt tungutak sveitunga sinna og
þann lærdóm sem hann nam að meisturum sínum og mótaði úr þessu margs-
konar stílbrigði, unz list hans nálgaðist fullkomnun í síðustu bókum hans.
TILVÍSANIR
1) Pær hafa aö undirtitli: „Úr dagbókum, bréfum og öðrum óprentuðum ritsmíðum frá
árunum 1909—1917“, fyrra bindið, og „1918—1929“, síðara bindið. 254 og 216 bls. Helgi
M. Sigurðsson bjó til prentunar, en bækurnar eru gefnar út á forlagi Máls og menningar.
Vitnað er til bókanna innan sviga með I og II.
2) frásögn...„er ritin hefur verið af mestum frumleik og flekklausastri hreinskilni at norrænu
máli“.
3) Leturbreyting hér.
4) „Ljós úr austri“, Ýmislegcir ritgerðir I, bls. 12.
5) „Sundurlaust rabb um Þórberg Þórðarson", Helgafell, 3. h. 1954.
6) Sbr. Indriði G. Þorsteinsson: „Hamingjustríðið“, Bréftil Sólu (formáli), bls. 11: „annar
maður bak við verkin“. Sbr. líka: Guðbergur Bergsson: „Við viljum ekki að listin gefi nein
ákveðin svör. Lífið svarar, listin ekki.“ (Mannsmynd úr biblíunni.)
Um Bréf til Sólu hefur greinarhöfundur ritað sérstaklega. Sjá Sigfús Daðason: „Nýjung í
Þórbergsfræðum“. Lesbók Morgunblaðsins, 4. febr. 1984. (Aths. ritstjóra).