Andvari - 01.01.1989, Qupperneq 98

96
GUNNAR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
og ríkjandi stétta í stað þess að standa með verkamanninum í baráttu hans
fyrir réttindum sínum.
Bókin um Sigurbjörn biskup lýsir hvernig þessi átök birtust í biskups-
kjörinu árið 1959, hvernig fylkingar mynduðust á grundvelli tvenns konar
meginstefna í guðfræði. í kaflanum um Straumamenn lýsir Sigurbjörn vel
þeim guðfræðilegu átökum sem áttu sér stað nokkru áður.
Þegar kirkjulíf og guðfræði á íslandi er borið saman við þróun á sömu
sviðum í nágrannalöndunum virðist sem nýguðfræðin hafi ekki fengið svig-
rúm hér á landi til þess að þroskast og dafna á eðlilegan hátt. Nýrétttrúnaður
eins og guðfræðistefna Sigurbjörns hefur oft verið nefnd varð ofan á í kirkj-
unni.
Allt frá upphafi biskupsdóms hans 1959 hefur verið þrengt að nýguðfræð-
inni og raunar lengur ef þess er gætt að Sigurbjörn var kennari í trúfræði við
guðfræðideild Háskólans og við af honum tóku menn sem fylgdu svipaðri
stefnu. Þetta skýrir ákveðið þurrlyndi margra guðfræðinga í garð Sigurbjörns
eins og sjá má af flestum ef ekki öllum ævisögum presta sem út hafa komið
undanfarin ár. Margt bendir til þess að fullgildar guðfræðistefnur hafi ekki
náð að njóta sín hér sem víða annars staðar. Fáránlegt væri að kenna Sigur-
birni um það. Hitt er hins vegar óumdeilanlegt að góð guðfræði er undirstaða
undir góða kirkjustefnu. Góð guðfræði er sú guðfræði sem er sönnust á
hverjum tíma eða „rétt“ biblíulega séð og í „réttu“ samhengi við líðandi
stund. Með sigri nýrétttrúnaðarins í kirkjunni var þrengt að sterkum
straumum í guðfræði samtímans eins og díalektísku guðfræðinni (Barth),
existentíalguðfræðinni (Bultmann, Tillich) og pólitísku guðfræðinni (Bonho-
effer, Barth).
Presturinn á tuttugustu öld
t»að er fróðlegt að athuga ofurlítið nánar stöðu prestsins í þjóðfélagi okkar.
Ævisögurnar gefa tilefni til þess. Embættisverkin koma áreiðanlega fyrst í
hug þegar minnst er á prestinn. Fólk sér hann við jarðarfarir, á hátíðum,
annaðhvort almennum hátíðum eins og jólum og páskum eða fjölskyldu-
hátíðum við skírn, giftingu eða fermingu. Áður fyrr var presturinn einkum
kennimaður sem flutti kenninguna af stólnum og við uppfræðslu barna og
ungmenna, hann var maðurinn sem hvatti unga efnilega menn til náms, hann
var menntamaður í sveitinni og tengiliður við heim menntanna. En öðru