Andvari - 01.01.1989, Qupperneq 106

104
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
ANDVARI
legan ágreining að ræða. Frá sjónarmiði Heimis nær bókmenntasagan ekki
yfir þýðingar. Nema, býst ég við, þegar þær eru taldar skipta meginmáli fyrir
skilning okkar á lífsmagni og sögu íslenskra bókmennta — af þeim ástæðum
sé þá minnst á þýðingar Jóns Þorlákssonar og Sveinbjarnar Egilssonar. En þá
erum við líka komin í hring og búin að viðurkenna að hlutverk bókmennta-
sögunnar er ekki aðeins að gefa okkur yfirsýn yfir verk semfrumsamin eru af
íslenskum höfundum á íslensku, heldur veita okkur skilning á lífi og hræring-
um þess fyrirbæris sem ég hef nefnt íslenskt bókmenntakerfi. Og þá á ég við
skilning sem er í senn sögulegur og bókmenntalegur, sem beinist að stefnum
bókmenntanna, formleit þeirra, og meginþáttum í bókmenntalífi tiltekins
menningarsvæðis. Það þýðir þá að bókmenntasagan sé hvorki rígbundin við
skrásetningu höfunda og verka né undirseld samhengi annarra félagslegra
táknkerfa, sem hún þó tengist á margvíslegan hátt.
III
Ég ætla þá að víkja nokkrum orðum að stöðu þýðinga í íslensku bókmennta-
kerfi og hugsanlegum tengslum þeirra við frumsamdar íslenskar bókmenntir,
og líta fyrst á ljóðagerðina. Við upphaf þess tímabils sem hér um ræðir
stendur mikilhæfur ljóðaþýðandi sem meira að segja hefur komist inn í
bókmenntasögurit fyrir þýðingar sínar. Það heyrir til undantekninga, eins og
af fyrra máli mínu má greina, því að þýðinga er yfirleitt í besta falli lauslega
getið sem aukagetu rithöfunda. Hér er að sjálfsögðu um að ræða Magnús
Asgeirsson.9 Ástæðunnar fyrir þeirri bókmenntasögulegu viðurkenningu
sem honum hefur hlotnast, auk alls lofs fyrir sjálfar þýðingarnar, má ef til vill
leita í þeim áhrifum sem hann er talinn hafa haft á íslensk ljóðskáld, eins og
Snorri Hjartarson víkur að í formála sínum að þýðingasafni Magnúsar,
Ljóðum frú ýmsum löndum, sem kom út 1946. En í þessum formála, sem
einkennist af meiri hreinskiptni og einlægari gagnrýni en menn eiga að
venjast í vinsamlegum samskiptum hér á landi, bendir Snorri einnig á að mest
hafi Magnús þýtt af sígildum verkum. Hann hafi til dæmis „ekkert þýtt eftir
sjálfan æðstaprest hins nýja ljóðs, T. S. Eliot“, þótt Snorri telji auðsætt að
honum sé það fært. Og Snorri bætir við:
Með fleiri þýðingum á úrvalskvæðum eftir Auden, Day Lewis, Spender og þá félaga
gæti hann unnið bókmenntum okkar ómetanlegt gagn, og ef til vill meira en með nokkru
öðru. Því svo dýrmætt sem það er að eignast sígild verk í verðugum þýðingum, er hitt þo
meira virði að fá upp í hendurnar það sem hæst ber á hverjum tíma, ný viðhorf og
verkefni í nýju formi, nýjum söng. Og ég veit ekki margt, sem gæti ýtt betur við ungum
líklegum skáldum og orðið þeim í senn meiri leiðbeining og hvöt að leggja á ótroðnar