Andvari - 01.01.1989, Blaðsíða 148

146
EINAR PÁLSSON
ANDVARI
krúnu hins helga manns. Efsti hluti höfuðs erkibiskupsins, „krúnan“, er
höggvin af honum, þá er hann er líflátinn krjúpandi frammi fyrir altari í dóm-
kirkjunni að Kantaraborg hinn 29. desember 1170. Eða svo segir í sögu hans.
Barði telur - með hliðsjón af sárum Porgils skarða - að frásögnin af „sárunum
sextán“ í Njáls sögu tengist drápi hans. Kemst hann þannig að þeirri niður-
stöðu, að dauði Þorgils skarða í Sturlungu hafi átt að vera helgisögn, sem líkt
var til helgisagna Tómasar Becket, og vísa til dráps saklauss manns auk ill-
mennsku Þorvarðs Þórarinssonar, sem Barði telur höfund Brennu-Njáls sögu.
Það var Þorvarður sem drap Þorgils skarða. F.kki munu allir geta fylgzt með
rökleiðslunni þarna án skýringa, svo að einfaldast er að láta Barða sjálfan
tala:
„Auðséð er, að höfundur vill láta líta svo út sem Þorgils skarði sé dýrlings-
efni. Eftir að hann hafði hlotið fimmtán sár, sem ekki blæddu, á það krafta-
verk að eiga sér stað, að síðasta sárið af sextán áverkum blæði. Og undrasár
þetta telst vera á hinum afhöggna hauskúpuhluta. Fyrirmyndina að þessum
uppspuna hefur höfundur sótt í helgisagnir af Tómasi erkibiskupi“3\
Þegar ég las þetta fyrst, hugði ég að þeir hefðu átt það sameiginlegt, Þorgils
skarði, hinn eftirminnilegi foringi Sturlunga, og Tómas Becket, erkibiskupinn
sem níðzt var á í kirkju, að 16 sár einkenndu báða dauða. Við lestur Thomas
sögu erkibyskups sé ég hins vegar, að svo var ekki. Hvergi er getið um 16 sár
í sögu erkibiskupsins. Finnst mér eftir á sem Barði hafi sýnt nokkra óvarkárni
þarna í orðalagi. Það breytir hins vegar ekki meginatriðinu, og skulum vér
leyfa Barða að andvarpa enn á ný:
„Það er ógnþrungin ákæra á hendur Þorvarði Þórarinssyni, sem felst í lýs-
ingunni af sárafari Þorgils skarði [svo]. Andvana er hann særður sextán
sárum. Birtist skýrt í frásögninni f drápi erkibiskupsins, hvernig menn litu á
þvílíkan verknað. Sex menn vógu að honum, og veittu þrír þeirra líkinu
áverka. Kallar helgisöguritarinn misþyrmingu hins dána slíkt „ódáðaverk...
sem engin mega við jafnast, og hvorki mun finnast með Gyðingum né heiðn-
um mönnum.““4).
Sár Höskulds Njálssonar
Eins og sjá má telur Barði sögnina af sárafari Þorgils skarða í veigamiklum
atriðum vera uppspuna, sóttan í helgisagnir af Tómasi erkibiskupi. Þennan
uppspuna telur hann síðan renna inn í Njálu þar sem greint er frá sárafari
Höskulds Njálssonar:
„Á líki Höskulds eru sextán sár. En lík Þorgils skarða hafði hlotið sextán,
sár. Hafa Njáluhöfundi sýnilega verið þessi sár hugleiknari en þau sex, sem
urðu Þorgilsi að fjörtjóni“5).
Sextán sár eru Þorgilsi skarða veitt dauðum og er það talinn glæpur sem eigi