Andvari - 01.01.1989, Page 202

200
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ANDVARI
Heimildir eru fyrir því, að á árunum 1914 og 1915 er Jónas farinn að undir-
búa stofnun flokks með svipaðri stefnuskrá og Framsóknarflokkurinn setti sér
formlega síðar. Jónas taldi nauðsynlegt að tryggja nýjum flokki málgagn og
að útgáfa þess yrði fyrsta skrefið að stofnun hans. Á árinu 1915 var hafist
handa um að undirbúa útgáfu blaðsins. Eins og skýrt er frá í áðurnefndri rit-
gerð Helga Skúla er til frá árinu 1915 lítill miði, sem Jón H. Þorbergsson
dreifði, er hann ferðaðist um landið á vegum Búnaðarfélags íslands. Hann
hljóðaði á þessa leið:
„Nokkrir utanflokkamenn hafa komið sér saman um að gangast fyrir stofn-
un vikublaðs. Það á að koma út í Reykjavík og vera að stærð og dýrleika svip-
að Ingólfi. Pað á að flytja greinar um landsmál, fréttir innlendar og útlendar,
ritdóma og góðar sögur. Blaðið byrjar að koma út svo fljótt sem undirbúning-
urinn leyfir. Það á aðallega að beitast fyrir nokkrum bráðnauðsynlegum fram-
faramálum, en mun annars láta til sín taka önnur mál, er á dagskrá verða með
þjóðinni, eftir því sem verðleikar eru til. En þetta eru aðalmálin:
Að beitast fyrir þeirri stefnu að gera landið alfrjálst og sjálfstætt, þegar á-
stæður leyfa, og að ná þessu takmarki með innanlandsframförum, í stað þess
að eiga í deilum og samningum við Dani um málið, fyrr en þjóðin hefur mátt
til að taka þann rétt, sem hún nær ekki nú, fyrir sinni eigin sundrung, fátækt
og kunnáttuleysi.
Að beitast af alefli fyrir viðreisn sveitanna og framförum landbúnaðarins:
Nýbýlum, áveitum, efldum ræktunarsjóði, bættri búfjárrækt og markaði er-
lendis.
Að auka og bæta menntun alþýðu.
Að styðja samvinnufélögin af alefli.“
Höfundar þessa miða voru Jónas Jónsson, Sigurgeir Friðriksson bókavörð-
ur, sem var mjög handgenginn Jónasi á þessum tíma, og Jón H. Þorbergsson.
Augljóst er af efni miðans, að hann rekur ættir til Skinfaxagreina Jónasar.
í bréfum frá Jónasi Jónssyni til Jóns Sigurðssonar á Reynistað og eru nú
geymd á Héraðsskjalasafni Skagfirðinga á Sauðárkróki, er að finna frekari
heimildir um þetta. Bréfin eru frá 1908-1920, en þeir Jónas og Jón höfðu áður
verið skólabræður í Askov og orðið nánir vinir. Fljótlega eftir 1914 byrja þeir
á því að semja stefnuskrá fyrir væntanlegt blað. Bersýnilegt er af bréfunum að
uppkastið gengur milli fleiri manna um allt land og er í þeim hópi að finna
ýmsa helstu forystumenn ungmennafélaganna. Fljótlega mun þessi hópur
hafa hlotið nafnið Hringurinn. Yfirleitt voru menn sammála um stefnuskrár-
uppkastið, en ágreiningur virðist þó hafa risið um nokkur atriði, eins og járn-
brautarmálið og skattamálin og því talin ástæða til að taka sér lengri undir-
búningstíma, enda dróst það að Héðinn Valdimarsson, sem hafði verið ráð-
gerður ritstjóri hins nýja blaðs, kæmi til landsins, en hann var við nám í Kaup-