Andvari - 01.01.1999, Blaðsíða 31

ANDVARI
EINAR ÓLAFUR SVEINSSON
29
I öllum þessum rannsóknum er áhersla lögð á að rekja feril minna og
sagnagerða.13 Þótt hér hafi verið bent á áhrif finnska skólans er rétt
að minnast þess að eldri þjóðfræðingar, sem mikla rækt lögðu við
samanburð og sögulegar rannsóknir, eins og þeir Svend Grundtvig
(1824-1883) og Axel Olrik (1864-1917), höfðu í mörgu sömu mark-
mið og einkenna rannsóknir Einars Ólafs. Sama má raunar segja um
Norðmanninn Knut Liest0l (1881-1952). Þannig segir Axel Olrik í
upphafi hins merka rits síns Nogle grundsætninger for sagnforskning
(1921), sem kom út eftir dauða hans: „Sagnforskningens hovedop-
gave er at forstá sagnet som del af menneskeligt ándsliv.“ Fyrir hon-
Um, eins og Einari Ólafi, var það sjálfsagður hlutur að skilningur á
andlegu lífi mannsins hlaut að vera sögulegur skilningur. Allir voru
þessir menn undir miklum áhrifum textafræði í viðhorfi sínu til þjóð-
fræða og könnunar þeirra.
Menningarsögulegur þáttur þjóðfræðanna, líf þeirra í menningar-
°g samfélagsheild á ákveðnu sögulegu skeiði, hefur því búið undir
rannsóknum Einars Ólafs á minnum og sagnagerðum, og sú tilfinn-
mg hefur vafalaust dýpkað í starfi hans við að búa íslenzka þjóðhætti
bl prentunar og þeirri könnun þjóðsagnasafna í heild sem varð
undirstaða bókarinnar Um íslenzkar þjóðsögur og þjóðsagnaúrvals-
lns- Full ástæða er til að undrast það hugarafl og starfsorku sem
gerði Einari Ólafi kleift að semja rit eins og Um íslenzkar þjóðsögur
nánast í hjáverkum á því tímaskeiði sem afköst hans við rannsóknir
°g útgáfur íslendingasagna voru mest og frumlegust. Hann segir
raunar í formála að „mikið af efni hennar [bókarinnar] hefur lengi
verið í fórum höfundarins,“ en bætir við „þó að fæst væri orðað,“ og
ullir sem fengist hafa við ritsmíðar vita að það er ekki minnsta vinn-
an að orða margþætt efni svo að vel fari í riti sem bæði er ætlað
fræðimönnum og almennum lesendum.
Eins og önnur rit Einars Ólafs einkennist bókin Um íslenzkar
þjóðsögur af feikilega mikilli efnisauðgi og efnisnánd, þ.e. frá miklu
efni er sagt og því lýst eins og það er skynjað og skilið af þeim sem
þekkir það vel, ann því og greinir glöggt margvíslega kosti þess og
einkenni: allt frá smáatriðum, sem endurspegla hversdagslega
reynslu jafnt sem fágæta, og til epískra vídda og dramatískra átaka.
Eitið hvílir á fræðilegum grunni, og er skýrlega frá honum greint, en
þó er ljóst að höfundur er að því leyti raunhygginn að hann vill ekki
kaupa fræðilega skýringu eða glæsilega kenningu því verði að heim-