Andvari - 01.01.1999, Page 71

andvari
ENDURFUNDIR VIÐ APRÍL-LAUF
69
orðið allsráðandi. Ætlun Sigfúsar er að losa íslenskan skáldskap úr þessum
viðjum, en það er athyglisvert að hann skoðar hlutina í miklu víðara sam-
hengi en aðrir og ádeila hans beinist út fyrir landsteina eða einnig að þeim
höfundum erlendum sem hafa gert tónlist að frumþætti ljóðs á kostnað
annarra, þótt það sé ekki endilega með stuðlum og rími. Hér hefði hann
hæglega getað nefnt Verlaine sem boðaði það að ljóð væru tónlist fremur
öðru og beitti rími ótæpilega: „de la musique avant toute chose“, og óbeint
snýst hann gegn Majakovskí sem taldi hljómfallið grundvöll og uppsprettu
kvæðis og gat því ekki ort öðruvísi en þrammandi um götur.
Með því er vissulega einum þætti ljóðlistar, sem eitt skáld hefur kallað
„melopoeiu“, haldið fram á kostnað annarra og ekki furða þótt aðrir hafi
til dæmis teflt hinum myndræna þætti ljóðsins fram á móti. Reyndar er Sig-
fús ekki í þeim hópi, enda eru ljóð hans sjálfs sjaldan mjög myndræn, held-
ur hampar hann orðlistinni sem slíkri (logopoeia), því ljóð „er gert af orð-
um en ekki hljómum“ og skáld „getur í ljóði notað assósíasjónir og endur-
tekningar og allúsjónir“ enda hafa og orð margræða merkingu. Þessi þáttur
ljóðlistar hlýtur að stuðla að því að orðin séu í sem lausustu samhengi og
ekki felld inn í fasta hrynjandi en fái að njóta sín sem slík, ein og sér. Það
er því ljóst að Sigfús er í ritgerðinni ekki síst að rétta hlut orðanna sem
slíkra gagnvart ofurvaldi hins hljómræna, og það ber vott um víðsýni hans
að hann er ekki með neinar glannalegar yfirlýsingar um dauða hins „hefð-
bundna forms“ og sér ekki neitt því til fyrirstöðu að „hefðbundinn“ kveð-
skapur og svonefnd nútímaljóð, „gamalt form og nýtt“, geti lifað saman
góðu lífi, og þar með er tilkoma hinna nýju strauma fremur fallin til að
víkka og efla íslenska ljóðagerð en að leggja hana í rúst, eins og margir
virðast hafa óttast.
Þau viðhorf sem Sigfús setur fram í ritgerðinni, og það sögulega ástand sem
þau eru sprottin úr, höfðu vissulega þegar sett mark sitt á fyrstu ljóðabók
hans, Ljóð, sem kom 1951 með ljóðum frá tímabilinu 1947-51. Að formi til
eru þau býsna ólík innbyrðis og jafnvel andstæð og marka þannig þá meg-
instefnu sem Sigfús fylgir æ síðan. Ljóð hans skiptast mjög greinilega í ann-
ars vegar óvenju meitluð og hnitmiðuð ljóð sem mynda stutt erindi, oftast
með tveim eða þremur línum, og byggja á hálfkveðnum vísum og hljóðlát-
um vísunum, en hins vegar í öllu útleitnari ljóð með miklum endurtekning-
um og innskotum (stundum innan sviga), þar sem beitt er fremur prósaísk-
um og hversdagslegum talsmáta og rabbtón á köflum og þar sem ýmsu
sundurleitu ægir saman. En þó svo að hér í bókinni megi finna langt ljóð
eins og „Sakamann“ sem ort er í reglulegu stakhenduformi með stuðlum
°g fastri hrynjandi, er Sigfús trúr þeirri meginstefnu sem hann boðar í rit-
gerðinni „Til varnar skáldskapnum“ að draga úr ofurvaldi hrynjandinnar,