Andvari - 01.01.1999, Blaðsíða 78

76
KRISTJÁN ÁRNASON
ANDVARI
þar sem sagan er sögð „sífelld endurtekning“ en jafnframt læðist að sá
grunur að það sé „eitthvurt glingurprang komið í tímann“ eða nokkurskon-
ar fin-de-siécle, hrátt og rotið í „sjálfum þjóðarandanum“, og ekki furða að
spekingarnir gömlu séu „hættir að koma“ , eins og segir í öðru kvæði, enda
getur framlenging út í söguna engin orðið. Þó svo að þetta gefi tilefni til að
hatast við söguna verður kvæðið „Veröldin“ undir lokin einskonar saknað-
arsöngur eftir þeim heimi er var áður en lögð var í eyði „feðrajörð og
guða“ og allt varð glys:
Þá voru skyggndar merkur.
Pá var hlustað við jörðu.
Þá var bergmál numið.
Og á þessu er hnykkt í ljóðinu „Gullöld" sem seiðir fram á samþjappaðan
en slitróttan hátt tíma Virgils í Rómaveldi er markar upphaf siðmenningar
í Vesturevrópu, er þau tímamót urðu að grískættuð hófsemi og jafnvægi
leystu „villimannlega siði fortíðarinnar“ af hólmi er þeir voru settir „á vog-
arskál móti siðprýði samtímans“. En hreyfingu í andstæða átt má sjá í öðru
ljóði í bókinni er heitir „Inni“ þar sem hrun hinnar sömu siðmenningar í
upphafi þessarar aldar er gefið í skyn, þegar dregnar eru fram úr hillu bæk-
ur austurrísku skáldanna Rilkes og Hofmannsthals þar sem allt er að vísu
„fínlegt og fágað“ en:
undir niðri. . .undir niðri. . .
undir niðri fyrirboðar og ógnir.
Segja má að Sigfús bindi endahnút á sögulegar hugleiðingar sínar í ljóði er
hann nefnir „Síðustu bjartsýnisljóð“ með ívitnun í fræg orð Þúkýdídesar
sagnfræðings hins gríska um vonina, og þótt hún fái - að vonum - harða út-
reið má þó segja að hér sé ekki öll von úti, þar sem skáldskapurinn hefur
enn yfir að ráða hæfileikanum til að tala með „rétt vegnum hugtökum“ og
skáldin eiga sér það hlutverk þrátt fyrir allt að vera tengiliður við hið liðna:
Lofstafi fornhelga flytjum
rykinu og reyknum
I athugasemd frá árinu 1985 sem birtist í eftirmála Þorsteins Þorsteinssonar
við Og hugleiða steina gerir Sigfús greinarmun á tvennskonar ljóðum: ann-
ars vegar þeim sem fjalla um „kontakt við heiminn“ og eru innan „einka-
legs tíma“ og hins vegar ljóðum um „söguna og heiminn og örlög og heims-
tíma“. Þessi greinarmunur er í fullu gildi hér, þó í öfugri röð sé, því að það
eru ljóð af fyrrnefndum toga sem fylla seinni hluta Útlína bakvið minnið.
En hér er það enn sem fyrr minnið sem ræður ferð, þó á annan hátt sé en í