Andvari - 01.01.1999, Qupperneq 102

100
GUÐMUNDUR HÁLFDANARSON
ANDVARI
flokksins og var þráðurinn ekki tekinn upp aftur fyrr en 1952. Annað bindi Komandi ára
kom að lokum út árið 1955 (Nýir vegir) og var kjarni þess flokkur útvarpserinda Jónasar
um skólamál sem hann hafði flutt skömmu áður.
17 Jónas Jónsson, Komandi ár (1923), bls. 1. Árni Bjarnarson segir í greinargerð með endur-
útgáfu bókarinnar að hún hafi verið „um leið starfsáætlun Framsóknarflokksins“ og var
það sjálfsagt ætlun Jónasar með útgáfunni; Árni Bjarnarson, „Afmæliskveðja og greinar-
gerð fyrir útgáfu „Komandi ára“; Komandi ár 1. bd. (1952), bls. 4.
18 Jónas Jónsson, Komandi ár (1923), bls. 24-28.
19 Guðjón Friðriksson, Með sverðið í annarri hendi, bls. 178-179.
20 Jónas Jónsson, Komandi ár, bls. 30-33.
21 „Aðalmál samkeppnismanna er að hlynna að blindri, frjálsri samkeppni. Slík starfsemi
leiðir fyr eða síðar til byltinga, eins og í Frakklandi 1789“ segir hann árið 1923 í grein í
Tímanum; J. J., „Nábúaflokkar Framsóknar“, Tíminn 15. sept. 1923. Greinin var skrifuð
sem svar við greinaflokki í Alþýðublaðinu, sem Jónas eignaði síðar Jóni Skúlasyni Thor-
oddsen, en þar var Framsóknarflokkurinn sagður ekkert annað en óþarfur afleggjari jafn-
aðarmanna. I svari sínu ítrekaði Jónas andstöðu sína við byltingar og samstöðu samvinnu-
manna og „braskara" gegn byltingaráformum öreiga. Á efri árum sínum, þegar baráttan
gegn vinfengi borgaraflokkanna við kommúnista var orðið eitt aðaláhugamál Jónasar,
vitnaði hann oft til svargreinar sinnar sem „línunnar frá 1923“. Sjá Z, „Flokkaskifting",
Alþýðublaðið 29.-31. ágúst 1923, Jónas Jónsson, Komandi ár 1. bd. (1952), bls. XXXVIII
og LII, Indriði G. Þorsteinsson, Samtöl við Jónas (Reykjavík, 1977), bls. 54-77, og Guðjón
Friðriksson, Með sverðið í annarri hendi, bls. 188-196.
22 Jónas Jónsson, Komandi ár (1923), bls. 26-39. Þrátt fyrir gamalgróna andúð Jónasar á
kommúnisma eru augljós líkindi með þróunarsögu hans í inngangskafla Komandi ára og
samfélagsgreiningu Karls Marx, enda stærði Jónas sig af því síðar að hafa verið eini mað-
urinn í byrjun fyrri heimsstyrjaldar á íslandi sem hafði lesið Marx; sjá Indriði G. Þor-
steinsson, Samtöl við Jónas, bls. 38-40.
231 því sambandi má benda á að stefnan í Komandi árum fjallar að langmestu leyti um
ákveðin framkvæmdamál í verslun, landbúnaði, orkuframleiðslu, o. s. frv.
24 Jónas Jónsson, Komandi ár (1923), bls. 25 og 50-53. Af þessum sökum kallar Hannes H.
Gissurarson Jónas fremur mannbótamann en umbótamann, þótt sennilega hafi Jónas
sjálfur litið á sig sem hvort tveggja í senn; Hannes H. Gissurarson, Jón Porláksson, bls.
356. Jónas boðar í Komandi árum (bls. 52) að sérstakur kafli um uppeldismál muni fylgja
síðar og hefur hann sjálfsagt átt að birtast í síðara hefti ritlingsins sem aldrei kom út (sbr.
Jónas Jónsson, „Formáli", Merkir samtíðarmenn. Komandi ár 4. bd. (Reykjavík, 1938) og
tilvísun 16 hér að ofan).
25 Hallgrímur Jónasson kennari segir í grein sem hann ritaði í tilefni fimmtugsafmælis Jón-
asar að Jónas hafi sagt sér að hann hafi lagt út á vettvang stjórnmálanna „til þess að reyna
að fá bætt aðstöðu, skilyrði og árangur íslenzkra skóla . . .“ Hallgrímur Jónasson, „Jónas
Jónsson og skólamálin", Komandi ár 1. bd. (1952), bls. 30.
26 Jónas Jónsson, „Tímarit kaupfélaganna“, Skinfaxi (1912). Greinin er endurprentuð í safn-
inu Vordagar. Komandi ár 3. bd. (Reykjavík, 1939), bls. 61-65.
27 Jónas Jónsson, „Dagarnir líða“ Skinfaxi (1912-1913). Endurprentað í Komandi ár 3. bd.
(1939), bls. 69-99 (tilv. teknar af bls. 86).
28 Sjá Jónas Jónsson, Komandi ár (1923), bls. 37, 50-51 og 106.
29 Jónas Jónsson, „Form og veruleiki“, Skinfaxi (1913). Endurprentað í Komandi ár 3. bd.
(1939), bls. 212-215. Sbr. einnig Komandi ár (1923), bls. 169.
30 Sbr. Olafur Ásgeirsson, Iðnbylting hugarfarsins. Átök um atvinnuþróun á íslandi 1900-
1940 (Reykjavík, 1988), bls. 28-30 og víðar.