Andvari - 01.01.1999, Side 136

134
SOFFÍA AUÐUR BIRGISDÓTTIR
ANDVARI
í grein sinni „Kalda stríðið“ ræðir Guðrún Björk Guðsteinsdóttir útilok-
un íslensk-kanadískra rithöfunda frá hinu íslenska bókmenntakerfi og þá
um leið úr íslenskri bókmenntasögu. Guðrún Björk heldur því fram að
nokkurs konar menningarlegt kalda-stríðsástand hafi ríkt á Islandi í garð
bóka skrifaðra á ensku af íslensk-kanadískum rithöfundum á árunum
1923-1994, sem birtist í því að verk þessara höfunda eru hvorki þýdd eða
gefin út á íslensku og því er alfarið hafnað að þau geti talist til íslenskra
bókmennta á nokkurn hátt.12
Aðalástæða þessa fjandskapar í garð umræddra verka (sem sum hver eru
mjög góð og hafa hlotið viðurkenningar í Kanada og víðar) segir Guðrún
Björk að sé að sú mynd sem höfundarnir draga upp af íslandi í verkum sín-
um stangist á við þann íslenska raunveruleika sem endurspeglaður er í
verkum skrifuðum á íslensku af innlendum höfundum. Það er framandleiki
þessara texta sem gerir það að verkum að þeim er hafnað af hérlendu bók-
menntakerfi. Skoðun Guðrúnar Bjarkar er hins vegar sú að íslenska bók-
menntakerfið ætti að taka við þessum verkum, ekki þrátt fyrir framand-
leikann heldur einmitt vegna hans, að sú mynd sem þessi verk dragi upp af
íslandi - mynd útflytjandans - ætti að vera partur af okkar bókmenntasögu
en ekki eyða innan hennar. Ástæða þessarar eyðu er af menningarpólitísk-
um rótum runnin, að mati Guðrúnar Bjarkar; íslendingar eru ekki tilbúnir
til að „mæta framandlegri ásýnd íslenskrar menningararfleifðar í Vestur-
heimi með umburðarlyndi og skilningi.“13 Þessi orð Guðrúnar Bjarkar
minna ekki lítið á umsagnirnar um verk Gunnars Gunnarssonar sem fjallað
var um hér að framan og sýna að lítið hefur breyst í viðhorfum íslendinga
til slíkra bókmenntalegra „útúrdúra“, svo aftur sé vísað til orðalags Jóns
Yngva Jóhannssonar.
IV
En hver er þá staða hins tvítyngda rithöfundar Gunnars Gunnarssonar í
bókmenntasögulegu samhengi í dag? Ég þykist hafa sýnt fram á að tví-
tyngdir höfundar njóta síður en svo alltaf ávaxta í samræmi við þá elju sem
felst í því að skrifa verk sín á tveimur tungumálum og gefa þau út innan
tveggja bókmenntakerfa. í stað þess að skipa sér í örugg sæti innan bók-
menntasagna beggja kerfanna - eða í báðum þeim löndum sem um er að
ræða - þá vilja þessir höfundar þvert á móti lenda í tómarúmi. Þeir lenda á
milli vita, svo að segja, og þar sem verk þeirra ættu í mörgum tilvikum að
skipa heiðurssæti er eyða. Þessi eyða er augljós, beinlínis „stingur í augun“
í tilviki Gunnars Gunnarssonar. Þannig er hann til dæmis alveg horfinn úr
dönskum bókmenntasögum þrátt fyrir að hann hafi verið með afkasta-