Andvari - 01.01.1999, Page 139

ANDVARI
BÓKMENNTASAGA, PÝÐINGAR OG SJÁLFSÞÝÐINGAR
137
í þessum fáu orðum er að finna mikilvægar upplýsingar, að mínu mati. í
orðum Gunnars um að hann hafi ekki haft „ráð á að skrifa á móðurmál-
inu“ hlýtur að felast sá kjarni að ef hann hefði haft ráð á því hefði hann
gert það. Að skrifa á móðurmálinu hafi verið æskilegt, að skrifa á dönsku
verri kostur en nauðsynlegur vegna aðstæðna. Út frá þessum orðum má þá
vel álykta að sálfræðilegir þættir hafi ráðið mestu um það að Gunnar réðst
í þetta mikla verkefni á gamals aldri, hann var að uppfylla gamlan draum.
Og þessi draumur tengist einmitt spurningunni sem ritdómararnir spurðu
snemma á öldinni: „Er þessi höfundur góður íslendingur?“
Óhætt að fullyrða að þrátt fyrir nokkra tortryggni í byrjun hafi Gunnar
smám saman unnið á innan hins íslenska bókmenntakerfis. í grein sem
Kristinn E. Andrésson skrifaði í tilefni af sextugsafmæli skáldsins standa
þessi orð:
Gunnar Gunnarsson er frægðarhugsjón íslendinga holdi klædd, eftirmynd fomíslend-
ingsins, höfðingjasonur er tekur sér ungur fari með óþekktum kaupmanni, stígur á
land á ókunnri strönd, lendir í ýmsum hrakningum þar til hann stendur einn dag í
mikilli höll frammi fyrir hásæti konungs, leggur honum höfuð sitt í skaut, gerist kon-
ungi handgenginn, vinnur með honum óendanleg afrek, er mesta hetja sem sögur
fara af allt til Miklagarðs, stökkvir hersveitum óvina á flótta, gengur í hauga eftir
gulli, hleður skip sín gersemum, er í kærleikum við drottningu eða næstum kvæntur
systur konungs þegar hann vetur einn, hirð allri til undrunar, tekur ógleði mikla er
ágerist unz kemur upp úr dúrnum að hann þráir út til íslands og halda honum engin
bönd, heitorð né kóngsríki, og leysir konungur hann þá út með miklu fé og fríðu
föruneyti og drottningin dregur gullhring á hönd hans, og íslendingurinn, hinn frækni
hirðmaður konungs, sezt að búi heima í sveit sinni.20
Með því að líkja Gunnari á þennan hátt við hetjur íslendingasagna er
Kristinn E. Andrésson að orða íslenskan draum sem enn lifir góðu lífi
meðal þjóðarinnar: Drauminn um íslendinginn sem öðlast frægð erlendis
en snýr síðan heim til föðurlandsins aftur. Síðara atriðið tel ég að skipti hér
höfuðmáli. Vegna þess að Gunnar sneri aftur - eins og nafni hans í túnfæt-
inum - var hann tekinn í sátt og honum sýndur heiður. Hann var ekki leng-
ur svikari eða landráðamaður íslenskrar tungu, en slík var skoðun margra
um íslenska rithöfunda sem skrifuðu á erlendum málum. Og kannski var sú
skoðun ekki síst það sem nagaði þessa höfunda sjálfa - meðvitað og ómeð-
vitað.
Jón Yngvi Jóhannsson segir í ofannefndri rannsókn sinni á viðtökum við
verkum dönsk-íslensku höfundanna:
Það virðast hafa ríkt nokkuð skiptar skoðanir um dönsk-íslensku höfundana á öðr-
um og þriðja áratugnum. Menn sveiflast á milli þess að vera stoltir af afrekum þeirra
erlendis og að fyrirlíta þá fyrir svik við föðurlandið og skrumskælingu þess í útlönd-
um.21