Andvari - 01.01.1999, Page 150

148
BIRNA BJARNADÓTTIR
ANDVARI
formsins og innihalds þess. Ég gat legið tímunum saman, stundum allan daginn við
þessa iðju, finna unaðinn við að skynja efnið og efnisleysið bæði í hendi mér og í líf-
inu og kannski í listinni um leið, samruna forms og innihalds í tilverunni. (31-32)
Þetta er líka maður sem segir eina hlutverk skáldskapar og barna vera „að
hafa engan tilgang annan en þann að auðga lífið með því sem væri annars
ekki til á meðal fullorðinna.“ (292) Þegar hann er fullorðinn finnur hann
aftur tómið, það sem hann fann strax í æsku þegar húsið var ófullgert og þá
óskipulögðu víðáttu sem er svo holl börnum, hann finnur dapurlega leit
sína að einhverju, því sem finnst aldrei og er ekki gert til fundar heldur gert
til að renna grun í tilveru þess. En í ókláruðu húsinu finnur hann sem barn
það sem virðist móta seinna fagurfræðilega afstöðu í lífi og list: Hvernig
það sem er ólokið og er hálfkarað vekur sérstaka töfra, hvernig tilveran
einkennist ekki af því sem er fullgert og tæmt heldur af hugsanlegum
möguleikum. (91)
í leit að hugsanlegum möguleikum í húsi æskunnar hugsar maðurinn um
sorgina sem lífið vekur og hvernig manns eigin sorg hefur engan annan til-
gang en þann að vökva tilfinningarnar svo þær þorni ekki upp. Maðurinn
rifjar líka upp banalegu móður sinnar og hvernig hann hjá dánarbeði fann
fyrir djúpri smán: Dauðastríð móðurinnar vakti minningu um sögu eftir
Borges, sögu um konu sem lá fyrir dauðanum en æskublóminn birtist
skyndilega á andliti hennar. Hann man að honum fannst hann vera á valdi
skáldskaparins, eins og veruleiki sinn væri veruleiki skáldskapar. „Var þá
ekkert til nema skáldskapur í lífinu?“, spurði hann sjálfan sig. „Er það sem
vekur sögur alltaf einskonar dauðastríð?“ í þessu efni man hann eftir dul-
magni bernskunnar, hvernig hugmyndir um skáldskapinn og eðli hans
fæddust og hvernig skáld deyr í verki sínu svo því takist að lifa sjálfstæðu
lífi.
Hér er því ekki haldið fram að dulmagn bernskunnar feli í sér endanlegt
svar við spurningunni: Er þá ekkert til í lífinu nema skáldskapur? Það sem
maðurinn í húsinu kallar „eitthvað“ og það sem móðir hans segir að enginn
geti vitað hvað er getur kannski vísað lesandanum leið:
Við liggjum í kássu í rúmi sem er gríðarstór fugl. Ég veit að við notum hann til þess
að fljúga í sameiningu út í eitthvað, út í það sem er „eitthvað" og mamma segir að
enginn fái að vita hvað það eitthvað er. Aldrei nokkurn tímann. (229)
Á sama hátt verður ekki smíðuð haldgóð kenning um hvernig hugsunin um
mörk lífs og listar er bundin sköpun og dauða í innra lífinu.
En hvernig deyr skáld í verki sínu? Hverju deyr það? Deyr það sjálfu sér
til handa lífinu?