Andvari - 01.01.1951, Blaðsíða 17

ANDVAKl
Guðmundur Finnbogason
13
minnstan árangur á vettvangi sjómannamálsins, en verzlunar- og
iðnaðarmönnum er það til sóma, hve vel þeir tóku þeim nýjung-
um, sem hún flutti. Virðist nú raunar kominn tími til, að stofnað
verði til nýrrar orðanefndar, svo margt sem okkur hefur flutzt
af nýjungum á ýmsum sviðum, síðan gamla nefndin hætti störfum.
Árið 1927 kom út eftir Guðmund hók um Vilhjálm Stefáns-
son. Vilhjálmur, frægastur Islendinga, var Guðmundi ein sönn-
un þess, liver kjami býr með íslenzku þjóðinni, enda fer saman
hjá Vilhjálmi andlegt og líkamlegt atgervi svo sem hjá ýmsum
hinurn frægustu íslendingum, sem frá er greint í bókmenntum
okkar hinum fomu, og Guðmundur hafði skrifað bókina Land
og þjóð og var nú að efna til þess rits, sem hann taldi aðalrit
sitt um ævina. Árið 1930 gaf hann út, ásamt Einari H. Kvaran,
mikið rit, Vestan um haf, en þar er úrval úr bundnu og óbundnu
máli, sem Vestur-íslendingar hafa skrifað. Starf Guðmundar að
bókinni var hvort tveggja í senn, laun fyrir sýnda ræktarsemi
og rausnarviðtökur og nýr áfangi hans á braut jákvæðrar þjóð-
rækni og þjóðræktar. Þrem árum síðar kom svo bókin íslending-
er, með undirtitlinum: Nokkur drög að þjóðarlýsingu. Þar gerir
hann grein fyrir eðliseinkennum íslendinga í upphafi og sýnir
fram á, hvernig þeir hafa mótazt af náttúru landsins, lífskjörum
og menningarerfðum, bendir á óvenjuleg andleg afrek þjóðar-
mnar og möguleika hennar til vegs og gengis. Hann segir svo
að lokum:
„íslendingar hafa síðan í fornöld og fram á vora tima aldrei
getað fullnægt stórlæti sínu með því að lifa stórmannlega. Frægð-
ln, sem þeir forðum töldu æðsta gæða, hefir verið hillingar. Þeir
hafa sjaldan notið þeirrar lyftingar, sem glæsilegt samlíf og sam-
fögnuður margmennis má veita. Þeir hafa ratað í allar þrautir,
sem þjóð mega þjá. í þeirri baráttu hafa þeir sýnt frábæra þraut-
seigju. Engin ókjör hafa megnað að slökkva í þeim neista and-
ans, ástina á mannviti, þekkingu og snilli. Þeir hafa sannað orð
skaldsins: