Andvari - 01.01.1951, Blaðsíða 12

8
Guðmundur Gíslason Hagalín
ANDVARI
lönd og kynnti sér fræðslu alla sem vandlegast. Hann skrifaði
síðan bókina Lýðmenntun, sem út var gefin árið 1903. Undir-
titill hennar er: Hugleiðingar og tillögur. Bókin var alger nýjung
í íslenzkum bókmenntum og vakti mjög mikla athygli. Hún er
ágætlega skrifuð, framsetningin skipuleg og rök öll skýr. Þá er
og bókin þrungin af eldlegum áhuga höfundarins, mótuð af
heitri ást á íslenzkri menningu og mikilli trú á gáfur og framtíð
þjóðarinnar. Þar haldast líka í hendur skilningur og þekking á
gömlu og nýju, íslenzkri hefð og erlendum nýjungum.
Guðmundur hlaut enn tveggja ára styrk frá Alþingi, og skyldi
hann nú kynna sér fræðsluna á Islandi. Hann fór svo um
landið og heimsótti alla barnaskóla nema einn. Hann samdi Skýrslu
um fræðslu barna og unglinga veturinn 1903—1904, Frumvarp
til laga um fræðslu barna með ástæðum og athugasemdum og
Uffkast að reglugjörð fyrir hinn lærða skóla í Reykjavík. Voru
öll þessi rit prentuð. Var svo vandað til tillagna Guðmundar um
fræðslumálin, að heita mátti, að þær væru samþykktar óbreyttar,
þá er kom til kasta Alþingis.
Guðmundur hugsaði ávallt allmikið um stjórnmál, þó að
hann væri ekki hrifinn af flokksræði. Eins og á öðrum sviðum
var hann einarður á vettvangi stjórnmálanna, sagði það, sem
honum bjó í brjósti, en alltaf af fullum drengskap. Hann var
mikill andstæðingur ritsímamálsins, sem olli löngum og hörðum
deilum, og er almennt talið, að afskipti hans af því hafi verið
höfuðástæðan til þess, að hann var ekki skipaður fræðslumála-
stjóri, eins og hann sjálfur og flestir höfðu búizt við. Hann
fékkst svo við ritstörf og kennslu á árunum 1905—07. Hann
hafði skrifað nokkrar greinar um bókmenntir, skólamál og fl., og
árið 1905 varð hann ritstjóri Skírnis, sem þá breytti um form.
Var Guðmundur ritstjóri hans í þrjú ár, og hlaut ritið í hans
höndum miklar og maklegar vinsældir. Varð Skírnir fjölbreytt
og skemmtilegt rit, sem lét mikið til sín taka íslenzkar bókmenntir,
vöxt þeirra og viðgang. Guðmundur varð á ný ritstjóri Skímis
árið 1913 og stjómaði honum þá frarn til ársins 1921, og enn