Andvari - 01.01.1951, Side 86

82
Barði Guðmundsson
ANDVARI
skreyttur hjálmur hafa fundizt í sömu gröf; og á bronsskífu frá
öndverðri 7. öld, sem fannst á Eylandi, er mynd af manni með
hringsverð í hendi og hjálm á höfði, prýddan galtarlíkani. Fom-
leifafundir þessir vöktu hjá mér þá hugsun, að vert væri að gefa
því gaum, í hvers konar sagnaumhverfi norrænar frásagnir um
hringsverð og skrauthjálma birtust.
Við athugun þessa kom einkennilegt fyrirbæri í ljós: Helgi
konungur Hjörvarðsson á hringsverð, en Héðinn bróðir hans
Jcggur hendur" á sonargölt og strengir heit. Sigurður Fáfnis-
bani á hringsverð, en kona hans drekkur sonardreyra og bræður
hennar bera skrauthjálma. Hlöður á skrauthjálm, en faðir hans
sowargölt. Aðils konungur á hjálminn „Hildisvín'. Forfaðir hans
gengur að sonarblóti. Hér em annarsvegar hringsverð og hjálm-
arnir, sem hæfa lýsingum Beowulfskvæðisins af vopnabúnaði hinna
austnorrænu höfðingja á 6. og 7. öld. Hinsvegar eru svo fjórar
svínasagnir, sem bera sameiginlegt sérkenni, er aðgreinir þær frá
öllum öðmm svínasögnum í bókmenntunum. Það er forliður orð-
anna sowarblót, sonardreyn og sowargöltur. Hyggur Eduard
Sievers, að orðin sonardreyri og sonarblót séu ranglega mynduð í
íslenzkum ritum og eigi að réttu að vera sonargaltardreyri og
sonargaltarblót. Á þessu getur naumast verið vafi.
Skýmstu höfuðeinkenni Saurbæjamenningarinnar er svína-
átrúnaður og skáldskaparlist. Að sjálfsögðu hefur þetta fylgzt að
hjá Hálfdönunum um langan aldur, áður en ísland byggðist.
Jafnframt má ráða af „sonar“-orðunum, að dýrkun sonargaltanna
og sú tízka að bera hringsverð og myndum skreytta hjálma hafi
fylgt sama farveginum. Tengslin milli þessa siðar og fomenska
og norræna skáldamálsins leyna sér ekki heldur. Kenningar eru
auðkenni á fomljóðum Engilsaxa og norrænna manna. Gætir
hjálmsins furðulega mikið í kenningunum. Jafnvel er guð nefnd-
ur: „hjálmur himins" í Beowulfskvæðinu, og í okkar eigin kveð-
skap mætum við hjálmi í fjölmörgum orðasamböndum, sem til
kenninga má telja. Vissulega er hér orsakar að leita í þeirri fornu
siðvenju að bera helgitákn á lijálmum svo sem „hildisvína