Andvari - 01.01.1951, Blaðsíða 73

andvari
Þjóðin er eldri en íslandsbyggð
69
þeim byggðarlögum, þar sem rnest bar á kvennastöðum. Beindist
athyglin þá fljótt að Saurbæjunum. í þeim hreppum, sem Saur-
bæi höfðu, reyndust kvennastaðimir vera um 17% af „staðir“-
nöfnurn þeirn, er dregin voru af mannaheitum, en í öðmm hrepp-
um um 9%..
Þegar fyrsta allsherjarmanntal var tekið á íslandi árið 1703
deildist landið í 164 hreppa. Hálfri annarri öld síðar, er Jón
Johnsen gaf út jarðatal sitt, var hreppaskiptingin nálega óbreytt
og tala hreppanna 167. Tveir þeirra eru kenndir við Saurbæi,
en alls er kunnugt um 19 Saurbæi á Islandi. Má það vekja
sérstaka athygli, að fimm þeirra voru fomir kirkjustaðir og bæn-
hús á hinum sjötta. Auk þess liggja flestir hinna Saurbæjanna
mjög nálægt fomum kirkjustöðum, og aldrei eru þeir á útjöðr-
um byggðarlaga. Gefur þetta einkenni glögga bending urn upp-
runa þeirra, þar sem vitað er, að kirkjur voru í fyrstu jafnan
reistar hjá eða á heiðnum lielgistöðum.
Nú vill svo vel til, að í Landnámabók er all náið greint frá
fyrstu byggð í báðum þeim hreppum, sem við Saurbæi em kenndir.
Um landnám í Saurbæjarhreppi í Dalasýslu er komizt þannig
að orði:
„Steinólfur hinn lági son Hrólfs hersis af Ögðum nam land
innfrá Klofasteinum til Grjótvallarmúla og bjó í Fagradal á
Steinólfshjalla. Hann geklc þar inn á fjallið. Hann sá þar fyrir
innan dal rnikinn og vaxinn allan viði. Hann sá eitt rjóður í
dal þeim. Þar lét hann bæ gjöra og kallaði Saurbæ, því að þar
var mýrlent mjög, og svo kallaði hann allan dalinn. Þar heitir
nú 1 orfnes, er bærinn var gjörður. Steinólfur átti Eimýju-Þið-
randadóttur . . . Arndís hin auðga var dóttir þeirra . . . Steinólfi
hurfu svín þrjú, þau fundust tveim vetrurn síðar í Svmadal og
v°ru þá þrátíu svína".
Landnámsfrásagnir þær, sem varða Saurbæjarhrepp í Eyja-
Þrði, eru einnig merkilegar. Helgi hinn magri tengdasonur Ketils
flatnefs hersis sló í upphafi eign sinni á allan Eyjafjarðardal.
^egar hann kom þ angað „skaut hann svínum tveim á land,