Andvari - 01.01.1951, Blaðsíða 72

68
Barði Guðmundsson
ANDVARl
innar. Svo virðist sem þessi orðsins list og sú menningarstefna,
sem fóstraði hana, hverfi næstum úr Noregi með útflytjendum
þeim, er ísland byggðu.
Athugasemd Olsens um kvennastaðina beindi huga mínum að
því, að ef til vill væri hægt að finna skýringu á þessu stórfellda
menningarsögulega fyrirbæri. Þegar í heiðni var Noregur fátæk-
ur að skáldum og kvennastöðum, en fslands auðugt af hvoru-
tveggju. Ef menningartengsl hefðu verið milli skáldmenntarinn-
ar og kvennastaðanna var ekki óhugsandi, að ummerki þess
fyndust í hinum margvíslega og yfirgripsmikla heimildakosti ís-
lendinga. Ég tók fyrst til athugunar hið handhæga „Jarðatal á
íslandi", sem Jón Johnsen gaf út 1847, taldi „staðir“-bæina,
sem þá voru byggðir, flokkaði þá eftir kynjum forliðanna í nöfn-
um þeirra og fylgdi við skilgreininguna skrá Finns Jónssonar
yfir „staðir“-bæi í Safni til sögu íslands. Kom þá í ljós, að þeir
hreppar, sem hirðskáld voru frá, reyndust hafa hlutfallslega helrn-
ingi fleiri kvennastaði en aðrir hreppar landsins. Var þá miðað
við hirðskáld þau, sem uppi voru á 10. öld og fyrri hluta 11.
aldar.
Llt al’ l'yrir sig verður hinn gífurlegi munur á kvennastaða-
fjölda Noregs og fslands vart skýrður, nema gengið sé út frá
því, að fornaldarkonur íslands hafi notið ólíkt meira athafna-
frelsis og virðingar en kynsystur þeirra í Noregi. Það gegnir bein-
línis furðu, hversu kvenna gætir mikið í Eddukvæðunum og
þeim arfsögnum frá heiðni, sem varðveittar eru í Landnámabók.
Hvað eftir annað mætum við konurn sem sjálfstæðum landnem-
um á íslandi, og stundum eru þær í röð fremstu landnemanna.
Þess er og getið í Hauksbók, að sérstakar reglur hafi gilt um að-
ferðina við landnám kvenna. Ef nú sá grunur var réttur, að náin
tengsl væru milli hinnar æðri skáldmenntar og uppruna kvenna-
staða, lá beint við að hyggja, að skáldmenntin hefði einkum
þróazt í þeim ættum, þar sem konurnar höfðu eitt sinn haft
hina andlegu leiðsögn á hendi, sem sé staðið fyrir blótum og
helgiathöfnum. Leitin að helgistöðum þeirra var því hafin i