Vikan - 07.12.1967, Blaðsíða 79

CETEBE
útfIutningsfyrirtæki Lodz, Nautowicza 13, Póllandi, Símnefni Cetebe, Lodz,
Telex 88210, 88226, Sími 28533, Pósthólf 320.
býður:
„HESSIAN“-striga til fiskumbúða og annarra nota.
Leitið upplýsinga hjá umboðsmönnum okkar á íslandi:
Óbfi1 Gíslason s Co. ht.
Ingólfsstræti la - Reykjavík - Sími: 18370 (3 línur)
hvað eigum við að segja? — fyrir
ótta til tíu órum, hvað þá ef lengra
er farið aftur í tímann. Bæði hafa
þeir þjálfazt, sem lengi hafa lagt
þetta fyrir sig, og svo eru komnir
nýir menn, sem hafa aflað sér mik-
illar þekkingar, einmitt á þessu
sviði, við skulum segja eins og Ol-
afur Jónsson á Alþýðublaðinu. —
Maður, sem hefur lesið leikbók-
menntir og leiksögu.
— Það er líka mikið að hverfa,
að gagnrýnendur skrifi „gagnrýni"
eins og til að þakka fyrir miðann
sinn.
— Já, og sömuleiðis hefur það
lagzt alveg niður, í öllum sæmi-
lega heiðarlegum blöðum, að í
gagnrýni gæti persónulegra sjónar-
miða, jafnvel pólitískrar afstöðu. —
Jú, þetta hefur mikið batnað, þótt
enn gæti áhugaleysis hjá einstaka
blaði.
— Þú minntist tvfvegis á leiklist-
arstjóra útvarpsstöðvanna á Norð-
urlöndum. Færðu megnið af efninu
þaðan?
— Já, einkum frá Danmörku og
Svíþjóð, og upp á síðkastið Ifka
Noregi og Finnlandi. Og svo hef
ég haft gott samband bæði við
BBC og Hamborgarútvarpið. — Og
reyndar má segja að útvarpsstöðv-
ar í hvaða landi sem er séu boðn-
ar og búnar til að gera manni
greiða, ef þess er óskað. Síðan það
lagðist niður, að ég gæti sótt fundi
með leiklistarstjórum nágrannaland-
anna, hef ég, eins og ég sagði áð-
an, orðið að sæta lagi að hitta þá
ef ég hef sjálfur átt erindi á þeirra
slóðir, en önnur samskipti okkar
eru öll bréflega. Þeir hafa haldið
tryggð við mig, og gera mér marg-
an greiða. Leikritin, sem við flytj-
um hér eru íslenzk leikrit, bæði
gömul og ný, og svo úrval þeirra
leikrita, sem ég fæ send frá þess-
um stöðvum, eða sjónleikir, sem ég
vel og læt vinna fyrir útvarp eða
vinn oftast sjálfur. Á seinni árum
hafa það einkum verið þrfr höf-
undar sem hafa skrifað leikrit fyrir
útvarp og við höfum flutt, þeir Jök-
ull Jakobsson, Bjarni Benediktsson
og Gunnar M. Magnúss.
— Og svo ber við, að flutt
séu leikrit, sem hafa verið hér á
f jölunum.
— Það er í lögum þjóðleikhúss-
ins — og útvarpsins — að leikrit
þjóðleikhússins séu flutt almenn-
ingi út um landið gegnum útvarp,
svo fremi þau henti útvarpi. Það
ber oft við, að mér Ifzt vel á sýn-
ingar hér á fjöluunm til flutnings
f útvarp, og þá er mikill ávinning-
ur, hve vel þau eru þá orðin æfð,
eftir margar sýningar. Við hér get-
um ekki unnið meðalleikrit nema
1—2 vikur. Það gerist þannig, að
unnið er 4—5 daga, miðað við tvo
og hálfan til þrjá tíma á dag f
samlestri, með ábendingum og að-
finnslum leikstjóra. Annars fer
þetta nokkuð eftir því, hve leikrit-
ið er vandasamt, hve leikararnir og
leikstjórinn þurfa að „grafa djúpt",
ef svo mætti segja, í hlutverkin. Að
þessum tíma liðnum förum við „á
línu", sem kallað er; leikum í þenn-
an hljóðnema, sem hér er í miðj-
um salnum, en leikstjórinn situr
þarna frammi f tækniherbergi og
hlustar á leikinn eins og hlustand-
inn kemur til með að heyra hann,
þegar að útsendingu kemur. Og
þannig æfir hann eins og hann
þarf; hann heyrir ýmislegt betur,
þegar hann er kominn þarna fram,
heldur en meðan allir sitja saman
við borð. Leikararnir fara að taka
öðrum tökum á verkinu, þegar þeir
eru komnir að hljóðnemanum, þá
koma til ýmiss atriði svo sem rétt-
ar fjarlægðir, réttur raddstyrkur, og
ýmislegt annað. Það tekur leikara
vissan tíma að læra á hljóðnem-
ann. Það verður að vera ósjálfráð
hreyfing hjá útvarpsleikara, ef
hann hækkar röddina, að fjarlægj-
ast hljóðnemann ofurlítið, og það
er svo ótalmargt) sem þarf að lær-
ast og skynjast. Það er ekki svo
auðvelt að kenna eða skilgreina
lögmál hljóðnemans, það er til
dæmis eins og ákveðinn hringur
næst honum, sem við verðum að
vera innan við, ef við ætlum að
leika hljóðlega og innilega — inn-
tímt, en inntímitetið tapast, ef út
fyrir hann er farið. Þetta er nokk-
uð, sem við ekki vitum öðru vfsi
en með skynjun okkar. Og eins og
við vitum, þegar verið er að flytja
fólki eitthvað, sem það getur ekki
notið nema með einu skilningar-
viti, heyrninni, er afar áríðandi að
ná sem mestum áhrifum með rödd-
inni. Það er meðal annars fólgið í
því læra á hljóðnemann, og svo
að geta yfirstigið þá hindrun, sem
er fólgin f því að leika án þess að
sjást. Að geta ekki notað neitt ann-
að en raddbrigði, f staðinn fyrir að
leikarinn á sviðinu getur hjálpað til
með hreyfingum eða stutt sinn leik
með svipbrigðum.
— Nú hef ég aldrei séð upptöku
á útvarpsleik, en eindregið hef ég
ævinlega á tilfinningunni, að út-
varpsleikari beiti bæði svipbrigð-
um og líkamshreyfingum. Að hann
beinlínis hljóti að gera það.
— Það er óhjákvæmilegt. Enda
þykir mörgum gaman að horfa á
útvarpsleikara, til dæmis f sterkum
atriðum, án þess að heyra þá. Það
er oft ærið broslegt.
— Við vorum komnir þangað í
gangi æfingarinnar, að leikararnir
voru komnir „á Ifnu".
— Já. Upptakan sjálf fer svo
VIKAN-JÓLABLAÐ 79