Vikan - 05.12.1968, Síða 85

Auðvitað er þægilegt að fá alls
konar viðurkenningar. En þær bara
breyta engu, til eða frá. Umsögn
breytir heldur engu til eða frá,
tíminn einn sker úr um hvað standa
skuli og hvað falla. Maður getur
kannski skrifað bullandi heimsbók-
menntir í samtímanum og allir
klappa manni á bakið og segja
húrra, húrra — þetta er kannski
allt saman dautt, ári eftir að mað-
ur er kominn í kistuna. Ha? Hér í
þjóðfélaginu eru ýmsir menn svo
merkilegir, að þeir eiga afmæli 1
viku, ef þeir verða sjötugir. Það
varðar engan um þessa menn, þeg-
ar þeir eru fallnir frá.
— Hernámsárin eru það merki-
legur tími í sögu landsins, að hann
á skilið verk á borð við Þrúgur
reiðinnar.
— Hann ætti skilið það, Sigurð-
ur, hann ætti það skilið! Og það
væri skömm að því, að skrifa þá
bók í sléttum, felldum tón! Skömm
að því! En ég býst við, að það sé
erfitt fyrir þá, sem voru fullorðnir
á þessum tíma, að skrifa bók um
hann. En ég, sem var svona ungur,
ég á gott með það. Því þegar mað-
ur er ungur, sér maður þetta mik-
ið meira sem ævintýri. Patríótinn
var ekki vaknaður í mér, og ég sá
þetta sem ævintýri. Ég var í fyrsta
bekk menntaskólans, en það var
vonlaust, að ég næði prófi upp í
annan bekk, það var svo mikið að
gerast. Mér hafði til dæmis aðeins
einu sinni verið gefin appelsína á
ævinni fram að þessu, en allt í einu
flaut allur Pollurinn á Akureyri út
í appelsínuberki. Og svo ætlast
menn til, að maður geti bara farið
að kúra yfir bókum! Ég var skamm-
aður í bak og fyrir, og tilkynnt það
af kennurum um áramót, að ef ég
tæki mig ekki á, kolfélli ég. Bless-
aður, ég hlustaði ekki á það. Mér
kom það ekki við. Strax um vorið
fór ég að vinna, og fékk 96
krónur á viku, hafði aldrei séð
pening áður. Skólamál fóru alveg
út um þúfur. Samt höfum við, þess-
ir strákar úr Norðurgötunni, bjarg-
azt ágætlega, þrátt fyrir reiðileysi,
forvitni og peningagræðgi á ung-
lingsárunum. En samt skyldi eng-
inn halda, að menn eigi auðveldari
kosta völ heldur en fara í skóla.
Menntunarleysi er böl, og það tek-
ur langan tíma að berja í brestina.
Þeir verða heldur aldrei fullbarðir.
Hitt er svo annað mál, að fólk með
ótal próf getur verið óhæft til ým-
issa starfa, sem annað fólk alls
próflaus skilar með stakri prýði.
Þó er það nokkur mælikvarði að
vita, að fólk hefur farið í gegnum
þessa menntun. Og það er ógurleg-
ur tími, sem fer í að mennta sig
sjálfur, meira og minna leiðsagnar-
laust, og verður tæpast almennilega
gert. Sjálfsmenntun er möguleiki til
að víkka sig svolítið, en engin lausn
móti hinu.
En í sambandi við sjálfsnám má
taka hlut eins og að lesa bækur.
Ákveðin prósenta af öllum þeim,
sem á annað borð fást til að taka
sér bók í hönd og fara að lesa,
þreytist á að lesa léttmetið og fer
í efni, sem er þyngra. Og þetta eru
manneskjur, sem þróast. Ég byrjaði
að lesa reyfara, og las ekki annað
en reyfara, þangað til ég var orð-
inn svo þreyttur á þeim, að ég
fletta bara upp á tveim síðustu blað-
síðunum og leysti málið í hvelli. Þá
nennti ég ekki að kaupa þessar
bækur iengur, þvf þetta var svo
stutt skemmtun, og þá fór ég að
leita að einhverju, sem tæki lengri
tíma. Og um leið og þú tekur ein-
hverja skemmtibók og setur það í
blöð að þetta sé vond bók og
ómöguleg og bara fóður handa bú-
peningi, þá ertu að kalla kannski
tvö þúsund manns, kannski 10 þús-
und manns, búpening. Og þú hef-
ur ekki leyfi til þess.
— En mér finnst gallinn sá, við
margar þessar innlendu léttmetis-
bækur, að í þær vantar bæði lógik
og húmor.
— Það er slæmt, afar slæmt, ég
skal játa það, ef bæði vantar lógik
og húmor. En ef einhver hefur
ánægju af að skrifa slíkar bækur,
og einhverjir ánægju af að lesa
þær, eiga allir að hafa leyfi til þess,
án þess að vera svívirtir fyrir það.
Auk þess verður alltaf að vera und-
irlendi, annars eru ekki fjöll. Ut-
lendingar virða Islendinga fyrir
menn eins og Halldór Laxness og
Snorra Sturluson. Við hinir erum
bara skrattakollar til að viðhalda
bókmenningu í landinu. Við erum
bara taðið, sem heldur eldinum
við. Og það á að láta billegt tað í
friði. Það logar líka í því. Og þró-
unin sér um sig. Sá, sem venst á
bók, þróast upp í það sem við köll-
um betri smekk. Og þjóðlegur fróð-
leikur hefur gert ógurlega mikið til
að mennta fólk i bóklestri og kenna
því að vinza úr, hvað er gott og
velskrifað, og hvað illa. Þar flýtur
að vísu mjög margt með, en þeir
menn, sem fást við að skrifa þjóð-
legan fróðleik, eru yfirleitt vandað-
ir höfundar og samvizkusamir.
— Og það borgar sig að lesa
þjóðlegan fróðleik. Borgar sig að
pæla gegnum þykk bindi af slíkum
fróðleik, sem manni finnst kannski
ekkert merkilegur, því innan um
koma alltaf perlur. Ég get sagt þér
nýlegt dæmi af því frá sjálfum
mér. Ég þarf alltaf að lesa eitthvað
undir svefninn, og ekki alls fyrir
löngu var ég með safn af þjóðleg-
um fróðleik eftir Sigfús Sigfússon.
Og eitt kvöldið rakst ég á perlu,
sem borgaði mér alla fyrirhöfnina.
Þessi saga var eitthvað á þessa
leið: Það var einu sinni í fögrum
dal milli hárra fjalla, að piltur og
stúlka áttu heima sitt á hvorum
bænum, og það rann djúpur og
breiður lækur milli bæjanna. Stúlk-
an fór oft að hitta piltinn og fór vel
á með þeim. Einu sinni sem oftar
var hún að koma frá honum, en
þegar hún kom að læknum, kom
hópur ríðandi fólks á móti henni.
Þetta var huldufólk. Aftast reið
fönguleg kona á reistum gæðingi.
Hópurinn hleypti nú yfir lækinn,
nema konan, hestur hennar spyrnti
HtJAt BÆKUR
ÆSKUNNAR 1968
Án söluskatts kr.:
Bláklædda stúlkan........... 148.00
Öldufall áranna ................. 410.00
Gaukur keppir aS marki .... 185.00
Litíi og stóri............... 45.00
Yfir úthafið................ 145.00
lamar og Tóta............... 165.00
Krummahöllin................ 40.00
SkaðaveSur 1897-1901 ............ 220.00
Hrólfur hinn hrausti......... 142.00
Eygló og ókunni maðurinn .... 163.00
Sögur fyrir börn (Tolstoj)..... 50.00
Fimm ævintýri............... 50.00
Úrvalsljóð
Sigurðar Júl. Jóhannessonar . . 149.00
Sannir listmunir
gefa gjöfinni gildi
Batik-kjóllinn er
rammi persónuleik-
ans. - Pantið sam-
kvæmisklæðnaðinn
tímanlega.
Batik-lampar.
Mjög fjölbreytt úrval.
Aðeins eitt af hverri
tegund.
KIRKJUMUNIR
Kirkjustræti 10
Sendum gegn póst-
kröfu hvert sem er.
VIKAN-JÓLABLAÐ 85