Menntamál - 01.12.1939, Side 10

136
MENNTAMÁL
við er að búast. Henni er ætlaður langmestur tími allra
greina á starfsskrám barnaskólanna og kennararnir yfir-
leitt einna bezt búnir undir að kenna hana. Þó ætla ég víst,
að vegur íslenzkunnar sem kennslugreinar muni á næstunni
vaxa meira en annarra greina og kennsluaðferðir breytast
í mikiisverðum atriðum. Móðurmálskennslan mun verða
tekin enn íastari og að ýmsu leyti nýjum tökum á næstu
áratugum. Ber margt til þess, en einkum þrennt:
1. íslenzka sem námsgrein í barnaskóla er í senn undir-
staða allra annarra námsgreina og veitir sjálf tækifæri
til fræðslu um margvíslegustu efni.
2. Tungan stendur á alvarlegum tímamótum, vegna rót-
tækra breytinga á lifnaðarháttum þjóðarinnar.
3. Mörgum kennurum er orðið ljóst, að einhliða áherzla
á einstaka þætti móðurmálsins á kostnað allra annarra
getur verið hættuleg.
Vil ég nú drepa á þessi atriði hvert um sig.
Tengsl móðurmálsins við aðrar námsgreinar eru svo
margvísleg og augljós, að engin fjarstæða er að halda því
fram, að engar námsgreinar aðrar, nema máske íþróttir,
matreiðslu og handavinnu þyrfti að hafa á stundaskrá
barnaskólanna. Einfalt dæmi sýnir þetta betur en langar
útskýringar. Við spyrjum barnahóp í kaupstað, t. d. í
Reykjavík, um nafnorðið á, hvað það tákni. Öll börnin vita
hvað það þýðir. Þá seilumst við lengra og spyrjum t. d.
hvað er hylur, bergvatn, jökulvatn, flúð, strengur, djúpur,
grunnur, straumharður, úfinn, að streyma, freyða, belja
o. s. frv. Komumst við þannig að raun um að meiri hluti
barnanna er alls ófróður um fjölda orða, sem hægt er að
setja í náin tengsl við nafnorðið á. Ákveðum við nú að
takast ferð á hendur með barnahópinn, t. d. austur að
Ölfusá og Sogi. Þegar þangað kemur, ræðum við um alla
heima og geima í sambandi við árnar, farvegi þeirra, bakka
og nánasta umhverfi. Á þennan hátt kynnast börnin fjölda
orða, sem þau ýmist hafa ekki heyrt, ekki skilið rétt eða