Menntamál - 01.10.1950, Side 9

MENNTAMÁL
151
er þessu farið um miklu fleiri atriði, þó að menn geri sér
ekki grein fyrir því. Vér Islendingar blekkjum sjálfa oss
geysimikið, er vér segjum, og erum mikillátir af, að tunga
vor hafi haldizt óbreytt í þúsund ár. Það er auðvitað ekki
rétt, að hún hafi haldizt óbreytt, en hins vegar er það
rétt, að hún hefur haldizt tiltölulega lítið breytt. En til-
tölulega er afstætt hugtak. Hér er átt við það, að tungan
hafi breytzt fremur lítið, ef miðað er við breytingar
skyldra tungumála á sama tímabili. Ef málið er rakið nán-
ara og athugað ofan í kjölinn, kemur í ljós, að orðaforði eða
réttara sagt stofnaforði og beygingarkerfi íslenzkunnar
hafa haldizt óbreytt í öllum verulegum atriðum, að sam-
hljóðakerfið hefur ekki breytzt verulega, en sérhljóðakerf-
ið hefur hins vegar orðið fyrir róttækum breytingum. En
vitanlega skiptir sérhljóðakerfið mjög miklu máli fyrir
stafsetninguna. Þetta síðasta atriði skal nú rökstutt með
einstökum dæmum.
Fjölmörg sérhljóðatáknanna merktu allt annað áður
fyrr en nú, en sumt af því skiptir litlu máli fyrir stafsetn-
ingarkennsluna. Er við setjum t. d. kommu yfir a, merkir
það, að hljóðið sé borið fram sem tvíhljóð (þ. e. aú), en
fyrr á öldum var þetta lengdarmerki. Þær sérhljóðabreyt-
ingar, sem takmarkaðri eru, þ. e. miðast við grannhljóð
sín, geta oft engu síður valdið örðugleikum í stafsetning-
unni. í fornmáli hefur t. d. a í bagi ogaí fara táknað sama
hljóð. Nú fer því fjarri, að svo sé.
Þeim örðugleikum, sem stafa af fornleika stafsetningar-
innar, má skipa í tvo hópa.
1. Sömu stafir eru notaðir til þess að tákna mismunandi
hljóð eða hljóðasambönd.
2. Mismunandi stafir eru notaðir til þess að tákna sama
hljóð eða hljóðasamband.
Um fyrra atriðið mætti taka sem dæmi, að a í fara, bagi,
langar táknar mismunandi hljóð. Ástæðan til þess, að a
er í nútíðarstafsetningu látið tákna þessi mismunandi