Skírnir - 01.01.1917, Blaðsíða 109

102 Um heiti hljóðfæra og önnur hljómfræðisorð i íslenzku. [Skirnir
fiðlunnar, altafiðlunnar og bassafiSlunnar eru stiltir í fimmundum,
en strengir violone í ferundum: E-A-D-G. Alætti kalla þaS
>djúpbassafiSlu«.
Af ýmsum abþýðu-hljóSfærum er heyra hér til má nefna 1 i r e
(it. ghironda, fr, vielle). Á þetta hljóSfæri er ekki leikið meS
boga, heldur er tónninn knúSur fram meS tróhveli sem er snúiS
•meS sveif; tónhæSin er framleidd meS töstum (nótum). Nú er
'1 i r e úrelt hljóSfæri. Mætti kalla þaS »sveifarfiðlu« eSi »tasta-
■fiSlu.« AnnaS alþýðu-hljóSfæri er »HarSangursfiðlan«, er á 4 þarm-
strengi og 4 endurhljómandi málmstrengi (sambr. viola d’amore). Er
þessi fiSla oft fallega greypt perlumóSur. Ennfremur má nefna
íslands-fiðluna tvístrengjuSu og íslenzka langspiliS,
bæSi úrelt nú.
Einhver Frakki hefir búið til s t r e n g j a o r g a n eSa s t r o k-
•organ. Þegar maður þrýstir á tastana (nóturnar) koma þeir
smáhjólum af stað, snúast þau og etrjúka um leiS strengina sem
eru eins margir og í pianó. HljóSin eru einkar þýð og falleg, en
heldur veik.
C. Piano eSa pianoforte.
Piano er stórt strengjahljóðfæri í kassa, þar sem tónarnir eru
framleiddir meS hömrum, sem eru settir í hreyfingu af töstum
(nótum). Fyrirrennarar píanósins eru m. a. c 1 a v i c o r d i o, þar
sem tónarnir voru ekki framleiddir með hömrum, heldur meS
málmtittum, (da. tangenter) og clavicemboal, þar sem strengirnir
voru smeltir með fjöðurstöfum. Hljóð þeirra voru lík tónum lút-
unnar eða gítarsins. KonráS Gíslason kallar piano í orðabók sinni
hljóSborð, »Ný dö. orðabók« notar myndina hljómborð, en
■ekki er þaS orS vel valiS, einkum á það ekki viS nú á tímum,
þar sem flest piano eru »uppreist« og »borðmynduS«. ÞaS er ekki
hægt að finna gott íslenzkt heiti handa þessu hljóSfæri. Eg sting
upp á »hamraharpa«!) Þykir mór reyndar þetta heiti ekki sérlega
gott, en það er þó betra en hljómborS. Ómbotni pianósins með
strengjunum svipar nokkuS til hörpunnar, og þar sem bamrakerfið
«r helzta einkenni pianósins, þykir rétt aS kenna það við þaS.
Flygel, stóru borðmynduðu hamrahörpuna, mætti kalla
:»f 1 ý g i l.«
*) í „Ljóð og sögur“ eftir Axel Thorsteinsson er notað heitið s 1 a g-
h a r p a; naumast gott heiti, þar sem venjulega harpan er einmitt
„slegin“.