Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1930, Side 97

IÐUNN
Sjálfstæðismálið.
91
samninginn hefðu gert, væru orðnir ábyrgðarlausir, er
að því ræki, og þeir, sem þá stæðu í framkvæmdum,
gætu daprir í bragði bent til samningsins og óumflýjan-
legra ákvæða hans, sem þeir enga sök ættu á. Síðara
skrefið væri svo, að íslendingar notfærðu sér uppsagn-
arákvæðin. Að þetta væri leiðin fundu sjálfstæðismenn
1907—9. Þess vegna lögðu þeir aðaláherzluna á að
færa uppsagnarákvæðin til betra horfs.
Hvað valdið hefur, að Danir ekki gengu að því,
verður nú ekki sagt. Það getur hafa verið það, að þeir
hafi sjálfir ekki verið búnir að koma auga á þessa ofur
einföldu aðferð. Það getur og hafa verið það, sem ef
til vill er sennilegast, að þeir hafi ekki viljað lofa oss
að losna úr tengslunum og ætlað að hlunnfara oss með
hinum loðmullulegu uppsagnarákvæðum. Það getur og
hafa verið fas og atferli frumvarpsfylgjenda hér og aðal-
svaramanns þeirra, sem hefur komið þeim til þess að
trúa því, að þess þyrfti ekki með. Eftir 1909 tóku íslend-
ingar aftur upp fyrri háttu í sjálfstæðismálinu. Þeir
hættu að keppa að heildarlausn á því, og klufu sem
fyr út úr einstök atriði og reyndu að leiða þau til lykta
oss í vil og smámjaka þannig málinu áfram. »Bræðing-
urinn«, auðvirðileg tilraun til heildarlausnar, fæddist
andvana 1912.
Nú kom ófriðurinn mikli, og hafði hann þegar mjög
mikil áhrif bæði á viðskiftalíf vort og stjórnmálalíf. A
fánamálið hefur hann ef til vill haft einhver áhrif. En
merkilegustu áhrifin voru tvenn, að Alþingi fór að koma
saman hvert ár, og að óumflýjanlegt varð að vér semd-
um sjálfir við erlend ríki (Bretland og Bandaríkin) og
fórum að hafa stjórnarumboðsmenn á þessum stöðum.
Þetta var ekki ívilnun frá Dana hálfu, heldur óhjá-
kvæmileg afleiðing af orsökum, sem þeir réðu ekki við.