Eimreiðin - 01.07.1926, Side 106

282
RITSJÁ
eimreidin
viðburðir í sögu landsins, að jafnan þóttu tíðindi mikil, er slíkt kom
iyrir. Þó gripu menn stundum til þeirra ráða. Frægt er dæmið um Jón
■Qerreksson, sem landsmenn drektu í Brúará. Mikils mundi við þurfa,
gripið væri til slíkra ráða nú á dögum, enda ekki heldur verið að 2e^a
í skyn, að nokkur sé jafnoki Jóns Gerrekssonar, þeirra, er orðið hafa
fyrir hirtingu úr penna Sigurðar Þórðarsonar. Ekki er þess heldur að
vænta, þótt sumir hafi verið að spá því, að bók þessi komi af stað rann-
sóknum og nýrri röggsemi af hálfu hins opinbera, sem Ieiði til reikninS5'
■skila ýmsra þeirra, sem að áliti höfundar eiga óuppgert við þing, Þi°^
■eða stjórn. Því til staðfestu nægir að benda á meðferð Ed. alþinSlS 1
En
vetur á þingsál.tillögu viðvíkjandi Nýja sáttmála og höfundi hans. *-
'framhjá því verður ekki gengið, að bókin hefur vakið marga til umhuS5
unar um ástandið eins og það er í raun og veru. Krafan um það> a
embættismenn landsins, þing og stjórn vinni með hag heildarinnar fyrir
augum, en láti ekki eigin hagsmuni ganga fyrir hag almennings, ***’
jafnan að vera einbeitt hjá ríkinu sjálfu. Opinberir starfsmenn eru þjónar
heildarinnar, og eins og húsbóndinn hefur auga með því, hvernig þi°nn
hans vinnur, eins hefur þjóðin auga með því, hvernig þjónar hennar
vinna. Og vegna ítrekaðra glappaskota og mistaka eru augu hennar nu
‘betur vakandi en nokkru sinni áður. Meginhluti Nýja sáttmála (bls. 3®
133) er yfirleitt líklegur til að ýta undir þessa árvekni og mun óbein
hafa þau áhrif, sem höfundurinn segist hafa ætlast til.
En þó að ádeila Sigurðar Þórðarsonar sé hin skörulegasta, er si®111
veila í bók hans. Sú veila kemur strax í Ijós, þegar út í þá hlið málann
fer, er að sjálfstæði þjóðarinnar snýr. Virðist sem höfundurinn u1*1
kenna sambandslögunum frá 1918 um talsverðan hluta af óstandinu,
auðvitað er þetta hæpin fullyrðing. Pólitísk óáran var farin að 2era
við sig hér fyrir þann tíma. Bitlingasýkin í þinginu var t. d. ekki óþe
fyrirbrigði fyrir 1918. í ritdómi sínum um bók Ingibjargar ÓlafsS°
Siðfevðisástandið á íslandi, sem um eitt skeið vakti talsvert uppþo1 ^
kemst dr. Valtýr Guðmundsson þannig að orði (sjá Eimv. 1913,
bá er
222): „Hvað sem ópum og óhljóðum líður gegn slíkum ritlingum, P
sannleikurinn sá, að siðferðisþrótt íslendinga nú á dögum er harla áb°
vant, og eigum vér þar ekki við ástamál ein, heldur siðferði V‘n
Siðferðisskovtuvinn í viðskiftalífi voru, fjávmálum, stjórnmálum o. s■
er farinn að lýsa sér svo berlega, og það oft hjá helztu mönnum
innar, sem kallað er, að til sýnilegra vandræða horfir fyrir þjóðfe 3
•Þessi dómur var upp kveðinn árið 1913, af einum þeirra mann ,