Eimreiðin - 01.01.1931, Side 94

74
ÞÝZK SKÁLD
EIMREIÐIN
örlög mannsins eru ofin úr. En 25 leikrit hafði hann samið.
þegar fyrsta skáldsaga hans »Der Narr in Christo, Emanuel
Quint* (1910) kom út. Með Emanuel Quint vill skáldið sýna,
hvernig Kristi hefði verið tekið nú á tímum og í öðru lagi
gefa mönnum skilning sinn á Kristi. Hann lætur söguna gerast
í átthögum sínum, Schlesíu, seint á 19. öld. í sögunni koma
fram fjölda margar aukapersónur, sem áhrif hafa á Emanúel
og löngu máli er varið til að lýsa. En sterkust og örlagaríkust
áhrif koma Emanúel beint úr skauti náttúrunnar. Þar finnur
hann guð og verður eitt með honum í andanum. Hann lifir
náttúruna og algeiminn sem guð. Hann lifir í náttúrunni, guði.
og guð í honum. Það er í rauninni ekkert lengur, sem
aðskilur. Emanúel er sterkur, óbugandi, en í augum mann-
anna: fáráðlingur.
í annari merkustu skáldsögu sinni »Der Ketzer von Soana*
(1918) lýsir Hauptmann enn örlagaþungum áhrifum náttúr-
unnar. Sú saga er einn samfeldur óður til ástaguðsins, Eros,
sem opinberast hreinlífum munki í náttúrunni undir heiðum
guðs himni á vormorgni — og knýr hann miskunarlaust í
faðm syndbornustu meyjarinnar í söfnuði hans. Allar raddir
náttúrunnar hvísla: Eros. Og presturinn finnur í honum æðstu
hamingju — og grjótkast safnaðarins hrín ekki á honum. —
Nú hefur verið sýnt með nokkrum dæmum, hversu mikið
far Hauptmann gerir sér um að skýra áhrif umhverfis í ýms-
um myndum á persónurnar í verkum sínum. Það er enginn
vafi, að hann hefur með því þófzt finna skýringar á fjölmörgu
í örlögum manna. En eins víst er hitt, að honum hefur verið
ljúft að leiia afsakana í umhverfinu á breytni ógæfumannanna.
Hann skar sig þegar í upphafi úr hópi annara leikritaskálda
með því að láta hina sönnu hetjulund persóna sinna vera
fólgna í því að bera þjáningar lífsins, en ekki í sigrum og
stórvirkjum. Olnbogabörnin hafa verið eftirlæti hans. Og hann
hefur reynt að skilja þau og afsaka breytni þeirra, en aldrei
áfellst þau. Þegar örlögin hafa leikið menn svo hart, að þeir
hrópa í örvæntingu eins og Henschel: »ég er orðinn vondur«,
gefur Hauptmann svarið: »Þér eruð orðinn sjúkur, en góður
eruð þér enn, það þori ég að ábyrgjast*. Menn Haupt-
manns eru fyrst og fremst mjög ósjálfstæðar og ófrjálsar