Eimreiðin - 01.07.1938, Blaðsíða 84

316
ÞÆTTIR AF EINARI H. KVARAN
EIMREIÐIN
lega og kirkjulega valds gegn Dönum, enda segir Espólin að
íslendingar væri þá í þann tima allsjálfráðir fyrir þeim. Þetta
efni var mjög í anda sjálfstæðismanna, um þær mundir er
leikurinn var saminn, enda varð leikritið vinsælt af öllum.
nema rótgrónum Heimastjórnarmönnum. Kjarni leiksins er
þó hvorki hinn pólitíski andi þess, né ástarsaga Guðnýjar og
Eysteins hins sterka, heldur áhrifin, sem þessi djarfa stúlka
hefur á ribbaldann Lénharð. Hann verður ekki einungis ridd-
aralegur í ná’sist hennar, heldur breytir ást hans á henni hon-
um í raun og veru í karlmenni, sem tekur afleiðingunum at
glæpum sínum með ró. Er Lénharður þannig eitt hið glæsi-
legasta dæmi úr ritum Einars um mátt ef ekki goðmagn kon-
unnar til frelsunar manninum, þótt ekki skorti önnur, eins
og Þorbjörn-Sigurlaugu í Ofurefli-Gulli, Jósafat-Siggu 1
Sambýli, Ivaldal-Rannveigu í Sögum Rannveigar. Kippir Ein-
ari í þessu í kyn til samtíðarmanna sinna hinna eldri, eins og
Björnson og Ibsen, sbr. hið fræga dæmi um Pétur Gaut og
Sólveigu.
Sgnclir annara (1915) er nútíðarleikur, þar sem treyst er :l
fórnarlund konunnar gagnvart yfirsjónum eiginmannsins-
Auk þessa aðalefnis verða pólitískir árekstrar í leiknum út af
því, hvort opna skuli útlendingum leið að íslenzkum þjóðar-
verðmætum eða ekki. Þessi pólitísku deilumál brunnu svo
glatt í samtíðinni (fossa-málin), að leikurinn fékk mjög nuS'
jafna dóma, fyrst er hann kom fram.1) Eru þó persónur hans
í raun og veru miklu lífmeiri og sannari en flestar person-
urnar í Lénharði fógeta, — einmitt af því, að þær eru úr sam'
tiðinni. Hér eru ritstjórar og frúr þeirra, skrifstofustúlkur
og kjaftakerlingar eins og víðar í bókum Einars. En aðalefni®
er og verður brot mannsins gegn hjúskapartrúnaðinum °&
krafan um það, að konan fyrirgefi slík brot, — ef hún er sönn
og góð kona. Eins og menn sjá, er þetta sjónarmið kærleikans*
jiar sem þeir Björnson og Ibsen mundu hafa litið málið íra
sjónarmiði ’réttlætisins, og ekki látið konuna taka sáttum.
Það er vert að gefa því gaum, að þessi tvö leikrit eru að vissu
leyti innlegg í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar á þessuin árum-
Þau hafa sina sérstöðu að því leyti. Þótt merkilegt megi virð^
1) Sjá svar Einars til ritdómendanna í Lögréttu 24. febr., 3. marz 1®