Eimreiðin - 01.07.1938, Blaðsíða 85

8IMREIÐIN
I'.ETTIR AF EINARI H. IvVARAN
317
^st um mann, sem tók jafnvirkan þátt í pólitík dagsins og Ein-
ar> þá fjalla rit hans hvorki fyr né síðar um pólitík. Og eins
°g á hefur verið bent, er pólitíkin aukaatriði einnig i þessum
tveim leikritum hans.
IV.
. Með næstu bók Einars, Sálin vaknar (1916), hefst nýtt tíma-
b«. sem raunar var boðað með smásögunni „Anderson“ 1913
°g sem síðan má telja, að endist alt fram á þennan dag, því
aHar síðari bækur hans eru með einkennum þess: Sambýli
11918), Sögur Rannveigar I—II (1919—1922), nýju smásög-
arnar í Sveitasögum 1923, leikurinn Hallsteinn og Dóra 1931,
leikurinn Jósafat (1932), saminn upp úr Sambýli, og loks
Gæfumaður (1933).
Tvent er það, sem einkennir þetta síðasta tímabil í sagna-
Serð Einars: spíritiskt viðhorf og bjartsýn trú á gengi manns-
ins í þessu og öðru lífi. Söguhetjur þessa timabils eru ekki
aðeins „gott fólk“ heldur líka oftast efnafólk og umfram alt
§æfusamt fólk, eins og „gæfumaðurinn“ í síðustu sögunni,
°S fyrirrennarinn Anderson, sem hefur „komist áfram“ í
Anieríku og getur alt þegar heim kemur.
Orsakir þessara einkenna liggja margar í augum uppi. Það
'ar óhjákvæmilegt að spíritisminn hefði sín áhrif, eftir að
^inar sannfærðist um veruleika hans.1) Ekki má heldur gleyma
bvi> að efnishyggja Einars, áður en hann varð spíritisti var
^ðal annars trú á mátt vísindanna og framþróun mannkvns-
1I1S (Danvin). Einar kastaði að vísu efnishyggjunni, en trúin
a vísindin og framþróunina var jafnsterk eða sterkari eftir en
a®ur, því Einar leit ekki á spiritismann sem trú, heldur sem
'isindi. Bjartsýnin er nú eflaust að sumu leyti að þakka hvíld
þeirri er Einar hafði fundið sínum leitandi huga í spíritism-
anuni. Mikil áhrif hefur það og haft, að hann hafði getað sezt
1 þelgan stein og notið persónulegs friðar og öryggis eftir að
bann dró sig í hlé frá stormum stjórnmálanna. Siðast en ekki
Afskifti Einars af spíritismanum er auðvitað langur kapítuli. Sbr.
l'iUinn um blaðamensku og pólitík, bls. 12—13, fyrirlestrasöfnin Líf og
dauði 1917 og xrú og sannanir 1919 eftir E. H. Kv. og tímarit lians
M°rgun 1920—1938.