Eimreiðin - 01.07.1938, Blaðsíða 86

318
ÞÆTTIR AF EINARI H. KVARAN
EIMBEIÐIN
sízt má nefna efnalegar og andlegar framfarir þjóðarinnar
frá því Einar var að alast upp og fram yfir stríðstíma. Hve-
nær sem Einar leit um öxl, og það hefur hann oft gert jafn-
vel á prenti, gat hann ekki hjá því komist að undrast, hve lang-
samlega veruleiki framfaranna hafði farið fram úr djörfustu
dagdraumum manna á æskuárum hans.
Auk alls þessa var bjartsýnin og framfaratrúin landlæg 1
Ameríku, þegar Einar var þar, eins og hún lika var ekki óal-
geng í bókmentum og andlegu lífi Norðurlanda milli stríðs og
aldamóta. Menn eins og Einar Benediktsson, Jón Trausti, Ind-
riði Einarsson, Guðmundur Finnbogason voru allir snortnir
af þessari tröllatrú á framfarirnar. í pólitíkinni báru sjálf-
stæðismennirnir merki hennar, í félagslífi spruttu ungmenna-
félögin úr skauti liennar, í viðskiftalífinu döfnuðu kaupmenn
og samvinnufélög í sólskini þessarar ódrepandi bjartsýni.
Eins og presturinn í Ofurefli — Gull hafði verið boðberx
nýrra hugsjóna, þannig voru þeir Anderson og Valdi (í Sög-
um Rannveigar) nýi tíminn holdi klæddur. Og mönnum hins
nýja tíma geðjaðist auðvitað mjög vel að þessum táknum
hans. Guðmundur Finnbogason heilsaði Anderson með fögn'
uði (ísafold 4. okt. 1913) og taldi „leitun á jafnskemtilegum
manni“, og í sama streng tók Nýtt kirkjublað (1913, 8:2ö0
—62), er þótti sagan „alveg óviðráðanlega skemtileg“. Rú'
stjóri Skinfaxa (1914, 5:15—17), Jónas Jónsson, síðar ráð-
herra og atkvæðamesti leiðtogi Framsóknarmanna, leggur út
af sögunni sem guðspjalli hins nýja tima. Það má naestum
segja, að hafi nokkur saga Einars haft köllun að leysa uf
hendi við þjóðina, þá hafi „Anderson“ haft hana.
En því tek ég þetta svo skýrt fram, að í mati sínu á verk
um Einars dregur Sigurður Nordal einmitt Anderson fram
sem dæmi um hina óskemtilegustu manntegund, er Eina
hafi nokkru sinni skapað! Rök Nordals eru þau, að sálar x
Andersons (og eftirkomenda hans) væri fátækt, grunt og óhug
næmt. Og þetta er hverju orði sannara, ef menn bera And
erson saman við Nagel í Mysterier eftir Hamsun. Það verö
ur að visu ávalt smekkatriði hvort menn velja athafnamann
inn eða sveimhugann, en sennilega mundi fjöldinn á flestum
tímum hylla hinn fyrnefnda. Og víst er um það, að Ander