Eimreiðin - 01.01.1944, Blaðsíða 45

eimreiðin
FÖSTUHUGLEIÐINGAlí
25
fyrir liáaltari: Kristur liggur í gröfinni. Aftur á móti er kross-
inn hylltur á föstudaginn langa, og er til krosslivllingar sung-
ið eitt af óviðjafnanlegustu lielgiljóðum kristindómsins, Pange
lingva gloriosi, eftir Venantius Fortunatus frá Peitu (uppi ásjöttu
öld). Þetta kvæði, sem tjáir innsta kjarna kristilegrar lífsvit-
undar, frelsisvonina keypta við niðurlægingu, píslum og dauða,
hefur það meðal annars til síns ágætis, að það vottar ekki í því
fyrir viðkvæmni né alþýðlegri lirifningu: mannssálin stendur
nakin í tilbeiðslu andspænis gálganum, þessu dularfulla tré, sem
eitt var fundið þess verðugt að bera ávöxt endurlausnarinnar
af böli liins forna ávaxtar annars trés, Paradísartrésins: sola
digna tu fuisti ....
Passíutónlistin, sem er einhver átakanlegasta og stórbrotnasta
tónlist heimsins, er grundvölluð á liinum litúrgiska söng kirkj-
unnar, stefjaval iiennar gregóriskt. Það varð hlutverk lútersk-
unnar að efla þessa tónlist, og þó þvert í gegn Lúter sjálfum, en
liann vildi ekki einu sinni, að píslarsagan væri tónuð fyrir altari,
lieldur skipaði að lesa hana af prédikunarstóli, samkvæmt því
áliugamáli evangelisku stefnunnar að gera prédikunarstólinn mið-
depil kirkjunnar í stað altarisins. Aftur á móti samræmdist það
ekki föstulitúrgíu lieilagrar kirkju, að ldjóðfæri væru notuð í
dymbilvikunni, heldur skyldi passían tónuð einraddað, svo orð-
ið nyti sín sem bezt; kontrapúnktisk tónlist gegn einraddaðri
(planus cantus) var eitt af deiluefnum kirkjuþingsins í Trient,
°g þótt margrödduð tónlist hefði hlotið þar nokkra viðurkenn-
lngu, ekki sízt með tilvísan til verka Palestrina, liefur marg-
rödduð tónlist, að þ ví ég bezt veit, ekki verið viðurkennd sem
Passíutónlist í almennu kirkjunni. En hver sem liefur átt þess
kost að heyra hinn hljóðfæralausa einraddaða passíusöng Bene-
'liktsmunka í dymbilvikunni, mun ævinlega sakna þess undur-
samlega liugblævar, sem einkennir tíilkun þeirra, ekki síður þótt
JUaður kunni vel að meta hin kontrapunktisku snilldarverk lút-
erskrar passmtónlistar.
( föstunni 1944.