Eimreiðin - 01.09.1966, Blaðsíða 85

heimspeki ka rlmennskunna n
265
eða „Hugleiðingar", opinberar hann sig tvímælalaust sem einhverja
vitrustu og göfugustu sál meðal „heiðinna“ rnanna svo nefndra. Hann
trúir þó ekki á persónulegan guð, en fyrir honum voru guð og náttúran
eitt og hið sama. Þess vegna tilheyrði þessi „demon“ eða andi, sem
hann talaði um, líka náttúrunni. Hann var ekki neitt yfirnáttúrlegt
fyrirbrigði, og til náttúrunnar beinir hann þessari bæn sinni: „Eilífa
náttúra, kenndu mér að taka við þyrnum og saur úr höndum þínum
eins og safamiklum ávöxtum.“ En það varð hið ömurlega hlutskipti
þessa góða og réttláta manns að geta ekki tekið við kærleiksboðskap
kristindómsins. Maðurinn, sem tekið hafði við Stóuspekinni úr höndum
þræls, bar ekki gæfu til að skilja, hvers vegna kristindómurinn höfðaði
ekki sízt til manna, sem ekki voru sólarmegin í lífinu, til þræla og
annarra, sem lítils voru metnir í mannfélaginu, og það, sem olli því,
var það, að hann leit ekki á lífið og tilveruna frá sjónarhóli mannsins
fyrst og fremst, eins og þó var háttur Stóumanna, heldur frá háseetinu,
frá sjónarhæð hins rómverslia keisara. Hann var með öðrum orðum ekki
alveg vaxinn sínum eigin kenningum. — En eru þeir nú margir, sem
standa undir öllum kenningum sínum? — Sorglega fáir, að ég hygg. —
En hvað sem þessu líður, verður Markús Aurelíus alltaf einn af merk-
ustu keisaurum Rómaveldis og raunar einn af liinum ódauðlegu stór-
niennum mannkynssögunnar. í lifanda líli var einhver tíguleg reisn yfir
honum og hin sama reisn er ennþá yfir minningu hans. Um nafn hans
leikur hinn svali blær ofan af háfjöllum andans og ósjálfrátt hljóta þeir,
er kynna sér kenningar hans, að bera virðingu fyrir þessum heimspekingi
á keisarastóli, manninum, sem naut æðstu metorða og valda, sem hugs-
anleg voru á hans tímum, en var þó í hjarta sínu fyrst og fremst heim-
spekingur og mannvinur, — maður, sem sá í gegnum blekkingar og hverf-
leik allra jarðneskra hluta, en var af örlögum sínum dæmdur til að
þjóna sjónarmiðum og samfélagsháttum, sem í raun og veru voru langt
fyrir neðan hann. — Um hann hefur verið sagt, að hann hafi verið
»góður maður í slæmum félagsskap”, og að hann hafi verið of langt
á undan sínum tíma.
Til er helgisaga um það, að þegar Markús Aurelíus dó, hafi guðirnir
á Olympos haldið veizlu rnikla honum til heiðurs. Við hægri hlið hans
sátu keisararnir Ágústus, Tíberíus og Vespasian. Til vinstri handar voru
keisararnir Nerva, Trajanus, Hadrian og fósturfaðir hans, Antonius
fius. Nero og Caligula höfðu ekki fengið inngöngu. Guðinn Júpíter
lýsti því yfir, að feitað yrði álits veizlugesta urn það, hver verið hefði
ntestur rómversku keisaranna. Hver fyrir sig stóð upp og hélt ræðu,