Eimreiðin - 01.09.1966, Blaðsíða 97

liÓK UM ÆVl OG JUTVERK JÓHANNS SIGURJÓNSSONAR
277
sem séra Jónasar frá Hrafnagili (Sagamennesker), Jóns Trausta
(Halla og Borgir), Indriða Einarssonar (Sverð og bagall) og Einars
H. Kvarans (Ofurefli, Gull og Sögur Rannveigar). En þetta var
aðeins önnur og skemmtilegTÍ hliðin. Eins og flestum er kunnugt,
urðu hinir ungu íslenzku höfundar fyrir talsverðu aðkasti hér
heiman að, og stundum var þeirn jafnvel brugðið um „landráð"
fyrir að rita á tungu „yfirráðaþjóðarinnar", einmitt þegar deilan
við Dani stóð sem hæst.
Þessar ásakanir komu að vísu úr hörðustu átt, því að hér heima
var nærri því ómögulegt að gefa sig eingöngu að ritstörfum, og
styrkur til listamanna lítill eða enginn, vegna vanmats ráðamanna
á þýðingu bókmenntanna. Þessa gætir að nokkru leyti enn í dag,
þótt nokkur bót hafi á orðið. Að vísu eru styrkir til listamanna
hlutfallslega lægri nú en áður, en hið versta við fyrirkomulagið er
sú flokkun, sem hér tíðkast við úthlutun styrkjanna, án nokkurs
skynsamlags rökstuðnings. Þetta er í mörgum tilfellum svo móðg-
andi gagnvart listamönnunum sjálfum, að það væri í rauninni næg
afsökun fyrir þá til að flýja land. Slík mismunun mun óvíða tíðk-
ast annars staðar, þar sem um þjóðkunna höfunda er að ræða,
þótt þeir séu ólíkir. Verður ekki annað séð en að þetta fyrirkomu-
lag sé angi af hinu alkunna „eksamensæði", sem er að reyra allt
í fjötra hér og virðist stefna að því eina marki, að þrúga niður
sérhverja sjálfstæða hugsun.
En þetta er nú útúrdúr. — Eins og menn vita, þá voru þessir
rithöfundar ágætir ættjarðarvinir og efldu sæmd þjóðar sinnar út
á við með verkum sínum, og er það meira en sagt verður um marga
af þeim pólitísku görpum, sem hæst hafa hrópað fyrr og síðar.
Með Jóhanni Sigurjónssyni og Gunnari Gunnarssyni kynntist um-
heimurinn fyrst íslenzkum nútímabókmenntum. Skáldsögur Gunn-
ars voru fljótt þýddar á heimsmálin og leikrit Jóhanns voru sýnd
víðs vegar. Það mætti segja mér, að framlag þessara höfunda lrafi
sízt verið léttara á metunum í sjálfstæðisbaráttunni en gaspur
margra þjóðrembingsmannanna. Þetta myndi allt skýrast betur, ef
samin yrði ítarleg saga þessa tímabils og þeirra höfunda, sem fram-
an af öldinni hösluðu sér völl á erlendum vettvangi.
Forvitnilegustu kaflar bókarinnar fjalla um veru Jóhanns í
Kaupmannahöfn og baráttuna fyrir viðurkenningu. Valt þar á
ýmsu, eins og að líkum lætur, og kemur þeim ekki á óvart, sem
sjálfir hafa reynt eitthvað svipað. Sá, er þetta ritar, settist að í